Institucionet e Maqedonisë para sfidës së zbatimit të shqipes si gjuhë zyrtare
Hyrja në fuqi e Ligjit për përdorimin e gjuhëve, qytetarëve shqiptarë të Maqedonisë u mundëson një komunikim të zgjeruar me të gjitha institucionet e shtetit, qoftë ato të pushtetit qendror apo atij lokal, por gjuhëtarët thonë se sfidë më vete do të paraqesë zbatimi praktik i të njëjtit.
Përderisa nga Qeveria nuk japin të dhëna të sakta se sa do të kushtojë që të gjitha institucionet ta zbatojnë Ligjin për përdorimin e gjuhëve, ekspertët e këtë lëmi thonë se shteti duhet të dalë me një analizë të mirëfilltë rreth kostos së jetësimit të ligjit në të gjitha institucionet e shtetit dhe këto mjete t’i drejtojë në përforcimin e kapaciteteve të institucioneve me kuadër profesional.
Arlind Farzi, profesor i gjuhës shqipe në Universitetin e Tetovës thotë se miratimi i Ligjit për gjuhët, është një hap i rëndësishëm për ecjen e shtetit drejt vlerave të përbashkëta evropiane.
Ai shton se Ligji për përdorimin e gjuhës shqipe, i vë të gjitha institucionet e shtetit përballë një sfide të madhe.
“Ajo çka duhet shteti të bëjë, është të krijojë grupe pune me ekspertë, profesorë universitare - njohës të problemeve të lartpërmendura, të konsultohen me emrat më eminentë të fushës së gabimeve drejtshkrimore nga Shqipëria e Kosova, të konsultohen katedrat e gjuhëve në Universitetin e Tetovës dhe Universitetit të Evropës Juglindore, institutet e gjuhës dhe fushës së përkthimit, të krijojnë mekanizëm mbrojtës juridik dhe të sanksionojë përdorimet e gabuara gjatë shkrimit, të nivelizojë llojet e dënimeve, të punësojë studentë më të mirë të diplomuar në fushën e gjuhës dhe letërsisë shqipe, të punësojë përkthyes më të mirë dhe njohës të problematikave të përkthimit”.
“Në fund të krijohet drejtoria për mbrojtjen e gjuhëve dhe inspektorati, i cili do ndjekë pas gjithë këtë ndërmarrje paraprake, përgatitore, pikërisht këto shmangie gjuhësore”, thotë Farizi për Radion Evropa e Lirë.
Ai thekson se me shumë rëndësi është që gjatë përzgjedhjes së kuadrit që do të drejtojë dy institucionet që do të jenë përgjegjëse për zbatimin e dygjuhësisë, të konsultohen edhe universitetet dhe jo për to të vendosin strukturat partiake.
Ndryshe, qytetarët shqiptarë punonjësve të administratës do të mund t’u drejtohen në gjuhën shqipe dhe shërbimet mund t’i presin po në gjuhën shqipe.
Nga Qeveria e Maqedonisë kanë theksuar se nga data e hyrjes në fuqi të Ligjit për përdorimin e gjuhëve, brenda 6 muajve të gjitha institucionet e shtetit duhet të mundësojnë zbatimin praktik të gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, por pa precizuar se sa mjete do të jenë të nevojshme për këtë gjë.
Ekzekutivi përkujton se në buxhetin e vitit të kaluar për zbatimin e Ligjit të gjuhëve ishin ndarë 1.7 milion euro.
Zëdhënësi i Qeverisë së Maqedonisë, Muhamet Hoxha, thekson se çdo institucion që nuk angazhohet për zbatimin e Ligjit të gjuhëve, do të përballet me sanksione prej 4 deri në 5 mijë euro.
“Ligji vlen për të gjithë, në këtë rast vlen për të gjitha institucionet. Për ato institucione, të cilat nuk do ta praktikojnë përdorimin e gjuhëve në pajtueshmëri me ligjin që ka hyrë në fuqi, janë parashikuar edhe ndëshkime me nen të veçantë në ligjin në fjalë”, Hoxha.
Lidhur me këtë, Avzi Mustafa nga Unioni i Intelektualëve Shqiptarë thotë për Radion Evropa e Lirë se nevojitet vullnet politik që institucionet ta zbatojnë Ligjin, në të kundërtën sanksionet materiale do të bishtnohet dhe gjithmonë do të hidhet faji te mungesa e kapaciteteve që dygjuhësia të mos praktikohet.
“Paratë që janë caktuar si dënim për institucionet që nuk do ta zbatojnë zyrtarizimin e shqipes, nuk janë në atë masë që ta detyrojnë ndonjë institucion që ta zbatojë Ligjin e gjuhëve, njëherësh ka forma që ata ta anashkalojnë dënimin. Unë mbetem me shpresë që politika të krijojë klimë të tillë që institucionet jo vetëm këtë ligj, por çdo ligj të obligohen me përpikëri ta zbatojnë”, vlerëson Mustafa.
Gjuha shqipe me hyrjen në fuqi të Ligjit për përdorimin e gjuhëve, fiton një shtrirje më të gjerë në institucionet gjyqësore, procedurat hetimore, para-hetimore, ekzekutive, administrative, aktet noteriale, librin amëz dhe dokumentet personale.
Në bazë të ligjit në fjalë, të gjitha mbishkrimet e institucioneve në Maqedoni në nivel qendror dhe atë lokal, duhet të shënohen në dy gjuhë, përkatësisht atë maqedonase dhe gjuhën që e flasin së paku 20 për qind e popullatës.
Sipas Ligjit për përdorimin e gjuhëve, në mbledhjet e Qeverisë gjuhë zyrtare përskaj maqedonishtes do të jetë edhe gjuha të cilën e flasin së paku 20 për qind e qytetarëve të Maqedonisë.
Njëherësh, të gjitha vendimet e mbledhjeve të Qeverisë, stenogramet dhe aktet tjera do të duhet të publikohen në dy gjuhë.