Բոլոր կուսակցություններին, ովքեր փորձում են գնել ընտրողի քվեն, կոչ եմ անում դադարեցնել, դա օրինական չէ. ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպան (տեսանյութ, մաս 2)

Ընտրություններին կիրառվող էլեկտրոնային նոր սարքավորումները կօգնեն, որ ընտրական գործընթացը լինի արդարացի, կապահովեն երաշխիքներ, որ տեղի չունենան խախտումներ, և մտահոգությունները, որոնք վերաբերում էին բազմակի քվեարկությանը, «կարուսելին», անձը հաստատող կեղծ փաստաթղթերին, նոր համակարգի առկայության պարագայում հնարավոր կլինի վերացնել: Tert.am-ի հետ ծավալուն հարցազրույցում այս մասին ասաց Հայաստանում ԱՄՆ արտակարգ և լիազոր դեսպան Ռիչարդ Միլսը: Միաժամանակ, վերջինս նշեց, որ իրենք հաղորդումներ են ստանում այն մասին, որ արդեն իսկ փորձեր են արվում քվեներ գնելու: Դեսպանը շեշտեց, որ նման երևույթներն ընդունելի չեն, ազատ ու արդարացի ընտրությունների մաս հանդիսանալ չեն կարող: Միլսը խոսեց նաև այն լուրերի մասին, թե ընտրատեղամասերում տեղադրվող նկարահանող սարքերը նկարահանելու են ընտրողի կատարած քվեն և շեշտեց, որ նման բան հնարավոր չէ՝ կոչ անելով բոլորին ազատ արտահայտել իրենց կամքը: Ի դեպ, դեսպան Միլսի հարցազրույցի առաջին հատվածը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ կարող եք կարդալ այստեղ:

- Ձեր հրապարակային ելույթներում Դուք մտահոգություն եք հայտնում Հայաստանում կոռուպցիայի առկայության մասին: Մշտապես առաջարկներ եք ներկայացնում, թե ինչպես կարելի է պայքարել կոռուպցիայի դեմ: Վերջերս, Ձեր ելույթներից մեկում, կոռուպցիայի դեմ պայքարի խորհրդի վերաբերյալ բավական կտրուկ արտահայտվեցիք, ինչը Հայաստանի իշխանությունները բավական փշոտ ընդունեցին: Ձեր կարծիքով՝ որտեղի՞ց պետք է սկսել, ի՞նչ չեն անում Հայաստանի իշխանությունները:

- Այո, Տիգրանուհի, Դուք իրավացի եք՝ ինձ մտահոգում է կոռուպցիայի խնդիրը, այն ազդեցությունը, որ կոռուպցիան կարող է ունենալ մարդու իրավունքների, ժողովրդավարության և նաև ազգային անվտանգության հարցերում: Այս ամենը կարևոր է Հայաստանի և Միացյալ Նահանգների հարաբերությունների համատեքստում: Սրանք կարևորվում են մեր նպատակների տեսանկյունից, որը ունենք Հայաստանի հետ կապված, այսինքն՝ ժողովրդավար, բարեկեցիկ, հարևանների հետ խաղաղ ապրող: Ինձ համար ուրախալի է տեսնել, որ այս խնդիրը կարևորվում է կառավարության կողմից, նոր վարչապետ Կարապետյանի կողմից:

Մենք վարչապետի հետ հանդիպելու, զրուցելու առիթներ ունեցել ենք, փետրվարի 1-ի իմ այդ ելույթից հետո գնահատել ենք կոռուպցիայի դեմ պայքարում աշխատանքների ընթացքը՝ ինչ է իրականացվում, ինչով կարող ենք մենք օգտակար լինել այդ աշխատանքներում, ներկայացրել ենք մեր փորձը կոռուպցիայի դեմ պայքարի աշխատանքներում, որովհետև դա մի երևույթ է, որն ամենուր կա: Ես տպավորված եմ անցած տարվա աշնանից վարչապետի, նրա ղեկավարած կառավարության կողմից ձեռնարկված մի շարք քայլերով: Խոսքը անօրինական հարստացման վերաբերյալ օրենսդրական դրույթի ընդունման մասին է, վարչական իրավախախտումների օրենսգրքում պատժամիջոցների խստացման մասին է, կախված այն դեպքերից, երբ պետական պաշտոնյաները սխալ տեղեկություններ են ներկայացնում իրենց գույքի հայտարարագրերում: Կառավարության աշխատանքների շրջանակում տարրերից մեկը հակակոռուպցիոն խորհրդի աշխատանքն էր։

Մեկ ու կես տարի առաջ մենք համաձայնության եկանք, պատրաստակամություն հայտնեցինք աջակցել հակակոռուպցիոն խորհրդի աշխատանքին՝ պայմանով, որ մեր աջակցությունը կախված կլինի խորհրդի ունեցած առաջընթացով: Մենք բոլորս՝ թե՛ կառավարությունը, թե՛ քաղաքացիական հասարակությունը, թե՛ մենք, ակնկալում էինք կոնկրետ առաջընթաց, արդյունքներ, բայց ակնկալիքներն ավելին էին, քան խորհուրդը կարողացավ ապահովել: Այնուամենայնիվ, հակակոռուպցիոն խորհրդի գործունեության շրջանակներում եղան զգալի քայլեր. Արդարադատության նախարարությունը կարողացավ հասնել անօրինական հարստացման մասին օրենքի ձևավորմանը, ինչը ողջունելի է, կարևոր:

Քանի որ առաջընթացը մեզ համար գոհացուցիչ չէր, միջոցները, որոնք նախատեսված էին հակակոռուպցիոն խորհրդին աջակցելու համար, ամբողջությամբ չեն հատկացվել: Փաստացի այդ միջոցների 90 տոկոսը դեռևս հաստատված չէ: Վարչապետն այժմ վերանայում է խորհրդի դերակատարումը, ցանկանում է, որ խորհուրդը շարունակի իր գործունեությունը: Ողջունելի է տեսնել վարչապետի և արդարադատության նախարարի ջանքերն ուղղված նրան, որ խորհրդի կազմում մեծանում է քաղաքացիական հասարակության ներկայացվածությունը: Ողջունելի են ջանքերը, որոնք ուղղված են խորհրդի աշխատանքը արդյունավետ դարձնելուն: Հաշվի առնելով այս հանգամանքը՝ մենք մեր քննարկումների հիման վրա որոշել ենք, որ կերկարաձգվի ժամանակահատվածը, որի ընթացքում մենք կաջակցենք: Այժմ, դեռևս վերջնական որոշում կայացված չէ, սակայն, մենք քննության ենք առնում հնարավոր բոլոր տարբերակները՝ ինչպես կարող ենք աջակից լինել խորհրդին, ինչ նոր գաղափարներ, մոտեցումներ կարող են լինել մեր համագործակցության առումով:

Ուզում եմ ավելացնել, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարը դժվար է, այն դյուրին գործ չէ: Երբեմն այն ենթադրում է, որ որոշումներ, քայլեր լինեն ամենաազդեցիկ մարդկանց դեմ, ինչը ենթադրում է կտրուկ գործողություններ: Դրա համար հարկավոր է, որ ամեն շարքային քաղաքացի իր աջակցությունն ունենա, որ ամեն մեկը պահանջատեր լինի կառավարությունից՝ թափանցիկ լինել: Կան կարևոր գործիչներ կառավարությունում, քաղաքացիական հասարակությունում, լրատվական դաշտում, ովքեր լծված են կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործին և կարևոր է, որ նրանք զգան և ունենան շարքային քաղաքացու բարոյական ու քաղաքական աջակցությունը: Ինձ համար այս գործընթացում հուսադրող է, որ վարչապետի կողմից կա այս երևույթի դեմ պայքարելու քաղաքական կամք, իսկ հանրությունն ունի ցանկություն՝ աջակցելու կոռուպցիայի հակազդմանն ուղված գործողություններին: Ուստի սա թույլ է տալիս ենթադրել, որ բոլոր նախապայմանները կան, որ աշխատանքները հաջողությամբ պսակվեն:

Իսկ մենք՝ որպես Հայաստանի բարեկամ, կհետևենք այս զարգացումներին, եթե տեսնենք, որ առաջընթաց չկա, առաջինը կլինենք, ով կասի, որ անհրաժեշտ է ավելին անել: Մենք մտահոգ ենք, ցանկանում ենք, որ առաջընթաց լինի:

- Հնարավո՞ր է, որ վարչապետի կողմից տարվող վերակազմավորման աշխատանքների արդյունքները չհամապատասխանեն Ձեր ակնկալիքներին, և առհասարակ չաջակցեք, չֆինանսավորեք այդ խորհրդի աշխատանքներին:

- Այն, թե ինչպիսին կլինի խորհրդի կառուցվածքը, կազմը, ՀՀ իշխանությունների, կառավարության որոշելիքն է: Եթե մենք կարողանանք որոշ ծրագրերի վերաբերյալ վարչապետի հետ համաձայնության գալ, պատրաստ կլինենք հակակոռուպցիոն խորհրդի ծրագրերին ֆինանսական կամ տեխնիկական աջակցություն ցուցաբերել: Այժմ այդ հարցերի շուրջ ենք խոսում:

- Երկու առաջարկ էիք ներկայացրել կառավարությանը՝ մեկը հակակոռուպցիոն անկախ մարմին ստեղծելու մասին, մյուսը՝ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց էթիկայի հանձնաժողովի անկախության ամրապնդման մասին: Կառավարությունից արձագանք կա՞:

- Ուրախությամբ ուզում եմ նշել, որ իմ առաջարկներին կառավարությունն արձագանքել է, երկխոսել ենք այս հարցերի շուրջ: Հակակոռուպցիոն անկախ մարմնի ձևավորման հետ կապված, որը կիրականացներ կոռուպցիոն գործերի քննություն, դատական կարգով հետապնդման գործառույթ, կառավարությունից ասացին, որ ժամանակին նման մոտեցում դիտարկել են, բայց, ինչպես գիտեք, Հայաստանում այժմ կա Հատուկ քննչական ծառայությունը, որը զբաղվում է պետական հանցագործությունների քննությամբ, առանձին է դատախազությունից։ Նշվեց նաև, որ ՀՀ Սահմանադրությամբ որոշակի դրույթներ կան, տարանջատում, ուստի այս մոտեցման որդեգրումը սահմանադրորեն հնարավոր չէ: Ինչ վերաբերում է Էթիկայի հանձնաժողովին, ապա կառավարությունը փորձում է նրանց հնարավորություն ընձեռել քննությունների իրականացում իրականացնել միայն հայտարարագրերի հիման վրա: Էթիկայի հանձնաժողովի դերի ամրապնդման ուղղությամբ որոշակի քայլեր կառավարության կողմից արդեն իսկ ձեռնարկվում են: Ես ուրախ եմ, որ իմ առաջարկները ևս այս համատեքստում դիտարկվում են:

- Դուք կոռուպցիայի և Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության միջև եզրեր էիք տարել: Եթե ճիշտ եմ նկատել, ապա Հայաստանում կոռուպցիայի դեմ պայքարի կարևորության մասին Ձեր խոսքը խստացավ հենց ապրիլյան պատերազմից հետո: Երբ ասում եք, որ կոռուպցիան սպառնում է ազգային անվտանգությանը, նկատի ունեք Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությո՞ւնը:

- Երևի որոշ առումներով ավելի ճիշտ կլինի ասել, որ հակառակն է: ԼՂ հակամարտությունը հանգեցրել է նրան, որ Հայաստանի սահմանները փակ են, ինչը հանգեցրել է նրան, որ փակվել են շուկաները, չկա մրցակցություն, որն էլ հնարավորություն է տվել օլիգարխներին որոշ ճյուղերում գերակա դիրք գրավել: Արդյունքում՝ մրցակցային հնարավորությունները նեղացել են: Նման պայմաններում երկրի իշխանությունները, դատական համակարգը պետք է առավել ուշադիր լինեն խնդիրների հետ կապված, որոնք մրցակցությանն են առնչվում, որոնց արդյունքում քաղաքացիները կարող են ավելի շատ վճարել սննդամթերքի, հագուստի համար:

Սա խոցելի է դարձնում իրավիճակը կոռուպցիայի տեսանկյունից: Սա բնորոշ չէ միայն Հայաստանին և ԼՂ-ին, ցանկացած իրավիճակում, որտեղ պատերազմ կա կամ պատերազմի սպառնալիք, ավելի շատ միջոցներ են ուղղվում պատերազմի սպառնալիքների դեմն առնելու համար, մեծանում է կոռուպցիոն ռիսկը: Այս պարագայում իշխանություններն ավելի մեծ պատասխանատվություն ունեն տնտեսությունը բաց, ազատ և ոչ կոռումպացված պահելու: Կոռուպցիան կարող է ազգային անվտանգությանը և ինքնիշխանությանը սպառնալիք լինել, երբ արտաքին ուժերը կարող են ազդեցություն ունենալ որոշակի օղակներում, ոլորտներում: Մենք չենք ցանկանում, որ նման իրավիճակ լինի Հայաստանում: Մենք ուզում ենք, որ լինի ինքնիշխան Հայաստան, որը կարողանում է ինքն իր որոշումներն ընդունել:

- Դուք միացել եք Հայաստանում ընտրական նոր մեխանիզմների ֆինանսավորմանը: Ինչո՞ւ: Դուք կարծում եք, որ Հայաստանում հնարավոր է նոր, ավելի բարձր որակի ընտրություններ անցկացնել, քան նախկինո՞ւմ:

- Ուրախությամբ ուզում եմ նշել, որ եթե վարչապետն ու կառավարությունը ուզում են ի ցույց դնել իրենց կամքը կոռուպցիայի դեմ պայքարի ուղղությամբ, լավագույնն այն կլինի, որ ապրիլին կայանալիք ընտրությունները լինեն ազատ, արդարացի: Հաշվի առնելով, թե ինչ մեծ կարևորություն ունեն այս ընտրությունները, որոնք առաջինն են խորհրդարանական համակարգի ներքո՝ մենք միացել ենք մեր մյուս գործընկերներին՝ ԵՄ-ին, Գերմանիային, Բրիտանիային, ՄԱԿ-ին, ապահովում ենք աջակցություն, որն ուղղված է ընտրողների նույնականացման սարքավորումների ձեռքբերմանը: Եվ այո, ես կարծում եմ, որ այն կարող է օգնել գործընթացին, որ այն լինի արդարացի, ապահովել երաշխիքներ, որ տեղի չունենան խախտումներ, և մտահոգությունները, որոնք վերաբերում էին բազմակի քվեարկությանը, «կարուսելին», անձը հաստատող կեղծ փաստաթղթերին, նոր համակարգի առկայության պարագայում հնարավոր կլինի վերացնել:

Այս տեխնոլոգիաներից բացի, կայացավ պայմանավորվածություն կառավարության և ընդդիմադիր ուժերի միջև, ինչը ՀՀ պատմության մեջ առաջին անգամ էր, երբ իշխանություններն ու ընդդիմությունը նստեցին սեղանի շուրջ և ընտրական գործընթացի վերաբերյալ որոշակի պայմանավորվածություն ձեռք բերեցին: Բացի այդ, ընտրություններից հետո կլինի ընտրողների ստորագրված ցուցակի հրապարակում, ինչը ընդդիմությանը հնարավորություն կտա համեմատել ու տեսնել արդյունքները: Այո, ես դրական կարծիք ունեմ այս տեխնոլոգիաների վերաբերյալ: Դրանք կարող են դրական փոփոխություն ապահովել:

Ուզում եմ անդրադառնալ ևս երկու հարցի, որոնք, կարծում, եմ հայ ընտրողի համար կարևոր են: Առաջինը. քվեարկության օրը նոր սարքավորումների կիրառումը հնարավորություն է տալիս նախկինում նկատված երևույթների համար՝ կեղծ անձը հաստատող փաստաթղթեր և այլն, երաշխիքներ ապահովել: Բայց դրանք վերաբերում են միայն բուն քվեարկության օրվան: Կարևոր է, թե ինչ է կատարվում դրանից առաջ՝ քարոզչության շրջանում: Մեզ հաղորդումներ են հասնում, որ փորձեր են արվում քվեներ գնել, փորձում են մարդկանցից ճշտել, թե ում են տալու իրենց ձայնը: Սրանք ընդունելի չեն, ազատ ու արդարացի ընտրությունների մաս հանդիսանալ չեն կարող: Բոլոր կուսակցություններին, ովքեր նման բան են անում, ուզում եմ կոչ անել, որ դադարեցնեն, դա օրինական չէ: Հայաստանի քաղաքացիներն ու ընտրողներն էլ պետք է այս երևույթների մասին փորձեն հաղորդումներ ներկայացնել ՄԻՊ-ին կամ ոստիկանությանը, որպեսզի այս երևույթները չպահպանվեն, որ ընտրությունները արդար անցնեն, թափանցիկ, իսկ դա բոլորի համար լավ կլինի:

Իսկ մինչ այդ, երբ նման հաղորդումներ են մեզ հասնում, կան դրանց վերաբերյալ ապացույցներ, մենք այդ հարցի շուրջ կհրավիրենք իշխանությունների կամ համապատասխան կուսակցությունների ուշադրությունը՝ շեշտելով, որ դա անօրինական է:

Երկրորդը. որևէ մեկը երբեք չի կարող իմանալ, թե ընտրողն ում օգտին կքվեարկի: Կան համապատասխան երաշխիքներ, որոնք ապահովում են քվեարկության գաղտնիությունը: Այս աջակցության շրջանակներում տեսանկարահանվող սարքեր են տեղադրվելու ընտրատեղամասում, և խոսակցություններ են շրջանառվում, որ դրանց միջոցով հնարավոր կլինի տեսնել, թե քվեախցում ում օգտին քվեարկեց ընտրողը: Նման բան հնարավոր չէ: Սրանք բարձր ճշգրտությամբ տեսանկարահանող սարքեր չեն: Դրանց տեղադրման նպատակը ամենևին էլ այն չէ, որ տեսնես, թե ում օգտին է քվեարկում ընտրողը:

Իմ բոլոր հայ բարեկամներին ուզում եմ կոչ անել, որ այս ընտրություններում ապահովված կլինի նրանց քվեների գաղտնիությունը, նրանք կարող են ընտրել ում ցանկանում են՝ ՀՀԿ-ին, ԲՀԿ-ին կամ որևէ այլ ընդդիմադիր ուժի:

Մանրամասները՝ տեսանյութում: