Ադրբեջանի համար առաջնահերթ է Թուրքիայի և Իսրայելի հարաբերությունների բարելավումը. չեմ բացառում, որ Բաքուն հանդես գա միջնորդի առաքելությամբ, Բաքվում հանդիպեն թուրք և իսրայելցի պաշտոնյաները. Գասպարյան
Ոչ թե պատերազմի օրերին, այլ 2.5 տարի առաջ, երբ ԱՄՆ նախագահի Ազգային անվտանգության հարցերի խորհրդական Ջոն Բոլթոնն այցելեց մեր տարածաշրջան, հայտարարեցի, որ այցի հեռահար նպատակը՝ ռազմավարական առումով, Իրանի նկատմամբ օղակը սեղմելն է, Արցախն ու Հայաստանն այդ խաղում ներքաշելը և Իրան-Արցախ սահմանագոտին ազատելը, որպեսզի Թուրանի ծրագրերն իրականացնողները՝ անգլոսաքսերի աջակցությամբ, կարողանան ճնշել շիական Իրանին, որի ձեռքերն այդ ժամանակ շատ էին երկարել մերձավորարևելյան որոշ պետություններում և խանգարում էին ամերիկյան ու իսրայելական շահերին՝ կոնկրետ Սիրիայում, Լիբանանում, Իրաքում և Ծոցի արաբական որոշ երկրներում: Այս մասին «Արմնյուզ» հեռուստաընկերությամբ հեռարձակվող «Երեկոյան լուրեր Աբրահամ Գասպարյանի հետ» հաղորդման ժամանակ ասել է հեղինակ Աբրահամ Գասպարյանը։
Ըստ նրա՝ Արցախի վերջին պատերազմն աշխարհաքաղաքական այդ հաշվարկի ևս մեկ կենդանի վկայությունն էր: «Պլանը հստակ էր՝ իսրայելական օդուժը, որը հետախուզական գործունեություն պիտի իրականացնի Իրանի նկատմամբ, պիտի աշխատի նաև Արցախի օդային տարածքից: Մինչև այս պատերազմը Բաքուն իսրայելական զենքի, ռազմարդյունաբերության, քաղաքական ու տնտեսական առևտրի, հետախուզական գործակցության շրջանակում լավ էլ հսկում էին Իրանի հյուսիսը՝ օդից, Ատրպատականի թյուրքալեզու ժողովրդի հետ աշխատում էին բացահայտ ու ընդհատակյա, ատրպատականցիները գաղափարական վերապատրաստում էին անցնում Թուրքիայում և Ադրբեջանում, նրանց մի մասն էլ Ռուսաստանի համար էր աշխատում: Մի խոսքով՝ դասական մոդել, երբ էթնիկ բնակչությունն իր բնակության վայրում մեծամասնություն է, ենթարկվում է կենտրոնին՝ Թեհրանին, կազմակերպված չէ, պառակտված է, դժվարությամբ, բայց Թեհրանը հսկում է նրանց գործողությունները, մի մասն էլ կենտրոնախույս է, ջրում խեղդվող ու փրկօղակ փնտրողի նման՝ մեկ Անկարայի, մեկ՝ Բաքվի, մեկ՝ Մոսկվայի, Թել-Ավիվի, Բրյուսելի կամ Վաշինգտոնի գրպանին է նայում ու զինվորագրվում: Ամեն մի պետություն էլ՝ 15-18 միլիոն հաշվող այդ էթնիկ խմբավորման հետ խաղում է իր խաղը և գործածում նրանց քաղաքականապես կազմակերպված խմբերին՝ ընդդեմ Թեհրանի»,- մանրամասնել է Գասպարյանը:
Գասպարյանի դիտարկմամբ՝ եթե մենք ունենայինք նորմալ դիվանագիտություն ու Տիզբոնի հետ կարողանայինք նորմալ խոսել, ապա Իրանի համար կկարողանայինք ինչ-որ բան անել, փոխարենն ստանալ այլ օգնություն: «Չարեցինք, Ադրբեջանն օգտվեց: Թուրանականության թմբիրի տակ մնացած Ատրպատականի թյուրքալեզու ժողովրդի՝ Բաքուն կարողանում է լավ օգտագործել, Բաքվին էլ, բնականաբար, ավագ եղբայրը՝ Անկարան:
Հիմա Ադրբեջանն առաջնահերթ է համարում Թուրքիայի և Իսրայելի հարաբերությունների բարելավումը, քանի որ Թուրքիան Ադրբեջանի եղբայրն է, Իսրայելն էլ՝ ռազմավարական դաշնակիցը, չեմ բացառում, որ առաջիկայում Բաքուն հանդես գա, այսպես կոչված, միջնորդական առաքելությամբ, եթե, իհարկե, մինչև օրս ընդհատակյա բանակցություն չի անցկացվել, չեմ բացառում, որ դիցուք՝ Բաքվում կարող է հանդիպեն թուրք և իսրայելցի պաշտոնյաները»,- նշել է նա՝ հավելելով, որ այս իրադարձությունները հասկանալը կարևոր է, քանի որ աշխարհաքաղաքական փազլը չի ամբողջանա, եթե չընկալենք ռեգիոնում տեղի ունեցող պատերազմները, որոնք կարող են լինել դիվանագիտական կամ ռազմական:
«Օրինակ՝ մի քանի օր շարունակվող ու չընդատվող Իրան-Իսրայել ծովային կռիվ-կռիվը կարող է փոքր դրվագ թվալ, բայց իրականում այս համատեքստում շատ վտանգավոր է: Իսրայելն ուզում է ճնշել Իրանին, որպեսզի չհարստացնի ուրանը և միջուկային զենք չունենա, Իրանն ուզում է լեզու գտնել ԱՄՆ-ի հետ, ուրանը չհարստացնի, բայց տնտեսական բլոկադայից դուրս գա: Իրանը Չինաստանի հետ ռազմավարական գործընկեր է, Չինաստանն ու ԱՄՆ-ը՝ ոչ բարեկամներ: Ռուսաստանը եթե ամբողջությամբ աջակցեց Իրանին, կկորցնի վերահսկողությունը Ծոցի այս երկրի նկատմամբ, որովհետև Մոսկվային ձեռնտու է Իրանին պահել հսկողության տակ և չտալ անկախ արտաքին քաղաքականություն վարելու հնարավորություն: Այս ամենի ֆոնին՝ Իսրայելն ու Իրանը պատերազմում են ծովում: Իսրայելն ամեն ինչ անում է, որպեսզի տարածաշրջանի Գուլիվերը ինքը լինի, մնացածը՝ թզուկներ: Այլ խոսքով՝ Իսրայելն ուզում է, որ Իրան-ԱՄՆ գործարքը չկայանա և Վաշինգտոնը լինի Թել-Ավիվի անվտանգության երաշխավորը՝ տարեկան նրան տրամադրելով միլիարդ դոլարի օգնություն, վերջին սերնդի F-35 կործանիչներ:
Իրանը տիրապետում է համաշխարհային ծովային նեղուցներից ամենակարևորին՝ Հորմուզին, որի շուրջ էլ անցած երկու տարում պատերազմ էր հասունացել: Այդ նեղուցով Իրանը սահմանափակում էր՝ ռեգիոնի արաբական երկրների նավթատար նավերի ելումուտը: Այդ հանգամանքն էլ սրեց Իրանի ու Արևմուտքի հարաբերությունները: Երբ Թրամփը դեռ նախագահ էր և նրա ադմինիստրացիայի վրա Իսրայելն ու Ամերիկայի հրեական լոբբին ունեին մեծ ազդեցություն, Իրանի նկատմամբ կոշտ քայլեր ձեռնարկվեցին՝ տնտեսական հավելյալ պատժամիջոցներից մինչև Իրանի ռազմական ամենահմուտ գործչի՝ Ղասեմ Սոլեյմանիի ոչնչացում: Ավելին, ԱՄՆ-ն այնպես արեց, որ Իրանի թշնամի արաբական երկրները՝ Էմիրություններն ու Բահրեյնը, Իսրայելի հետ կնքեն դիվանագիտական հարաբերությունների պրոտոկոլներ և այդպիսով միանան հակաիրանական դեմարշին»,- մանրամասնել է հեռւոստամեկնաբանը և հավելել, որ հիմա՝ Բայդենի գալով՝ վիճակ է փոխվել:
Ըստ Գասպարյանի՝ Թեհրանում լավ էլ հասկանում են, որ հնարավոր չէ տնտեսական շրջափակման պայմաններում դիմադրել Արևմուտքի ճնշումներին, այդ իսկ պատճառով էլ նախընտրում են կոշտ դիրքորոշման փափկացում և վերադարձ՝ դեպի միջուկային բանակցության սեղան:
«Իսկ դա նշանակում է, որ եթե Վաշինգտոնն ու Թեհրանը լեզու գտնեն իրար հետ, առաջին տուժողը լինելու է՝ Իսրայելը, Սաուդյան Արաբիան ու Արաբական միացյալ էմիրությունները: Ամենևին էլ պատահական չեմ համարում, որ Բայդենի ընտրությունից հետո՝ Սաուդյան Արաբիան ու Աբու Դաբին՝ մեղմեցին իրենց դիրքորոշումը Իրանի նկատմամբ և Թեհրանի հետ սկսեցին վարել գաղտնի բանակցություններ՝ գոնե Եմենում իրար հետ լեզու գտնելու համար, որովհետև եթե Իրանն իր հարցերը լուծի ԱՄՆ-ի հետ և վերադառնա միջուկային բանակցության սեղանին, տնտեսապես էլ՝ ապաշրջափակվի, ապա հաջորդ պատառը լինելու են նրա սուննի ախոյաններ Էմիրություններն ու Սաուդյան Արաբիան»,- եզրափակել է Գասպարյանը:
Հաղորդումն ամբողջությամբ՝ ստորև