Αλληλεγγύη, ένα ηθικό καθήκον

ΓΥΝΑΙΚΑ

Ηταν ένα από τα πιο φωτεινά πρόσωπα του κινήματος διαμαρτυρίας που σάρωσε το Ιράν μετά τον θάνατο, στις 16 Σεπτεμβρίου του 2022, της 22χρονης Μαχσά Αμινί στα χέρια της «αστυνομίας των ηθών». Τα βίντεο που έδειχναν τη Νίκα Σακαράμι να χορεύει και να τραγουδάει είχαν κάνει τον γύρο του κόσμου. Η 16χρονη Ιρανή εξαφανίστηκε τον ίδιο εκείνο μήνα, στη διάρκεια μιας διαδήλωσης.

Η οικογένειά της εντόπισε το άψυχο κορμί της εννέα ημέρες αργότερα σε ένα νεκροτομείο. Εξαρχής, οι ιρανικές Αρχές υποστήριξαν ότι είχε αυτοκτονήσει, πηδώντας από ένα κτίριο.

Η οικογένειά της δεν το πίστεψε ποτέ.

Ενα ντοκιμαντέρ που μεταδόθηκε στις 30 Απριλίου από το BBC World Service, με τίτλο «Η τελευταία ανάσα της Νίκα», αποκαλύπτει, παρουσιάζοντας και αποδεικτικά στοιχεία, απόρρητα έγγραφα και καταθέσεις, πως η 16χρονη κακοποιήθηκε σεξουαλικά και ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τρεις Φρουρούς της Επανάστασης στο πίσω μέρος ενός φορτηγού – ψυγείου: εκεί την είχαν φορτώσει, ώστε να τη μεταφέρουν σε κάποιο κέντρο κράτησης, την είχαν ταυτοποιήσει ως πιθανή «ηγέτιδα» των διαδηλώσεων και για αυτό την παρακολουθούσαν, μεταμφιεσμένοι κι εκείνοι σε διαδηλωτές, η Νίκα έκανε το λάθος να τους αντισταθεί κι εκείνοι έχασαν, λέει, «τον έλεγχο».

Αντιδρώντας στο ντοκιμαντέρ του BBC, το ιρανικό υπουργείο Εσωτερικών μίλησε για μια «ψυχολογική επιχείρηση» με στόχο να αποσπαστεί η προσοχή της κοινής γνώμης από τον πόλεμο στη Γάζα.

ΖΩΗ

Την τελευταία φορά που αφέθηκε ελεύθερος, στις 18 Νοεμβρίου του 2023, ο Τουμάζ Σαλεχί, μία από τις χαρακτηριστικότερες φωνές του ιρανικού κινήματος διαμαρτυρίας, ανέβασε στο Instagram μία φωτογραφία που τον έδειχνε να κρατά ένα μπουκέτο λευκά τριαντάφυλλα. «Νόμιζα πως η πιο θλιβερή κατάσταση για έναν άνθρωπο είναι να αντιμετωπίζει μόνος τα βασανιστήρια, τώρα καταλαβαίνω ότι το να αποφυλακίζεσαι μόνος ενώ οι άλλοι παραμένουν στη φυλακή είναι ακόμα πιο πικρό», σχολίαζε.

Δώδεκα μέρες αργότερα, συνελήφθη και πάλι. Στις 24 Απριλίου, ο δικηγόρος του ανακοίνωσε πως ο 33χρονος ράπερ καταδικάστηκε από το επαναστατικό δικαστήριο της Ισφαχάν σε θάνατο, για «διαφθορά επί της γης» – μία συνήθης κατηγορία για τους αντιπάλους του καθεστώτος.

Ο Τουμάζ Σαλεχί είναι διάσημος στο Ιράν, η ραπ είναι πολύ δημοφιλής εκεί κι ας βρίσκεται κι αυτή στην παρανομία. Στα τραγούδια του, επικρίνει ανοιχτά τους μουλάδες, τη δικτατορία, τη διαφθορά, την παιδική εργασία. «Θα ξεσηκωθούμε μέχρι την κορφή της πυραμίδας. Θα σας γελοιοποιήσουμε. Περιμένετε και θα δείτε», λέει σε ένα. «Εδώ, οι άνθρωποι είναι απλώς ζωντανοί. Δεν έχουν ζωή. Τα παιδιά μας κοιμούνται πεινασμένα. Συγγνώμη, αλλά πώς σας αφήνει η συνείδησή σας να κοιμάστε;», λέει σε ένα άλλο. «Εχουμε να κάνουμε με μια μαφία έτοιμη να σκοτώσει το έθνος ολόκληρο προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία, τα χρήματα και τα όπλα», είχε δηλώσει στις 28 Οκτωβρίου του 2022 στο καναδικό CBS – δύο μέρες αργότερα, συνελήφθη.

Τουλάχιστον 853 εκτελέσεις μέτρησε στο Ιράν η Διεθνής Αμνηστία το 2023, αριθμός αυξημένος κατά 48% σε σύγκριση με το 2022.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Εχει συλληφθεί 13 φορές, έχει ήδη κριθεί ένοχη πέντε φορές, έχει ήδη καταδικαστεί σε συνολικά 31 χρόνια φυλάκισης καθώς και 154 βουρδουλιές, είναι κλεισμένη στις διαβόητες φυλακές Εβίν της Τεχεράνης. Από προχθές, όμως, η 52χρονη Ναργκές Μοχαμαντί δικάζεται εκ νέου, για «προπαγάνδα κατά του καθεστώτος» – επειδή κατήγγειλε μέσα από τη φυλακή, με ένα ηχητικό μήνυμα που κατάφερε να βγάλει προς τα έξω, έναν «πόλεμο μεγάλης κλίμακας κατά των γυναικών» στο Ιράν, επειδή κατηγόρησε τις δυνάμεις ασφαλείας για σεξουαλικές επιθέσεις σε πολλές γυναίκες που τίθενται υπό κράτηση, επειδή παρότρυνε τις Ιρανές να μοιραστούν τις «εμπειρίες τους από συλλήψεις, επιθέσεις, κακοποιήσεις, εξευτελισμούς, ξυλοδαρμούς και βιασμούς» στη σελίδα της στο Instagram.

Η υγεία της Ναργκές Μοχαμαντί είναι εύθραυστη, έχει προβλήματα με την καρδιά και τους πνεύμονές της, και συχνά οι Αρχές αρνούνται να τη μεταφέρουν στο νοσοκομείο επειδή αρνείται να φορέσει χιτζάμπ. Εχει σχεδόν δέκα χρόνια να δει τα 17χρονα, δίδυμα παιδιά της, που ζουν μαζί με τον πατέρα τους εξόριστα στη Γαλλία, και πάνω από δύο χρόνια να τους μιλήσει στο τηλέφωνο. Αλλά τη μάχη που της χάρισε πέρυσι το Νομπέλ Ειρήνης η ιρανή ακτιβίστρια για τα γυναικεία δικαιώματα δεν την εγκαταλείπει. Ξέρει πως η «αστυνομία των ηθών» έχει επιστρέψει δριμύτερη στους δρόμους, πως η καταστολή έχει ενταθεί. Δηλώνει όμως πάντα πεπεισμένη πως «η απελευθέρωση του λόγου των γυναικών θα επισπεύσει την πτώση» αυτής της «θεοκρατικής και μισογυνικής δικτατορίας» που διαφεντεύει τη χώρα της.

• Σε αυτές τις Ιρανές και τους Ιρανούς οφείλει η ΕΕ την «αλληλεγγύη» που διαμήνυσε προχθές στην Τεχεράνη ο Γιάνεζ Λέναρτσιτς ανακοινώνοντας την ενεργοποίηση της υπηρεσίας χαρτογράφησης «Κοπέρνικος» για τον εντοπισμό του ελικοπτέρου του Εμπραχίμ Ραϊσί. Θα ήταν βέβαια άδικο να χρεώσει κανείς στον ευρωπαίο επίτροπο Διαχείρισης Κρίσεων κάτι περισσότερο από κεκτημένη ταχύτητα και προσκόλληση στους τύπους. Η ΕΕ υποχρεώνεται από το διπλωματικό πρωτόκολλο να εκφράσει «ειλικρινή συλλυπητήρια» για τον χαμό του Ραϊσί. Η στήλη, πάλι, όχι.