Με ανησυχεί η εκτίναξη του χρέους
Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι σήμερα πιο εύθραυστο από ό,τι την εποχή της χρεοκοπίας της Lehman Brothers, προειδοποιεί στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ, τονίζοντας ότι δεν είναι ώρα για εφησυχασμό. Ο πρώτος πρόεδρος της ΕΚΤ δηλώνει ότι έχει εμπιστοσύνη στην Ελλάδα, επισημαίνοντας παράλληλα ότι απομένουν πολλά να γίνουν για να ενισχυθούν το αναπτυξιακό δυναμικό και η ευημερία μέσω κατάλληλων μεταρρυθμίσεων.
Πρόσφατα προειδοποιήσατε για τον κίνδυνο εκτίναξης του χρέους. Τι σας ανησυχεί, ειδικά για την Ευρώπη, και πώς μπορούν οι κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα, δεδομένων των τεράστιων επενδυτικών αναγκών της διπλής μετάβασης και των αυξημένων αμυντικών δαπανών;
Τόνισα πρόσφατα ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι δημοσιονομικοί και χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι ήταν αυξημένοι. Λέω «σε παγκόσμιο επίπεδο», όχι ιδιαίτερα όσον αφορά την Ευρώπη. Τα στοιχεία είναι πολύ ενδεικτικά. Το 2008, την εποχή της κρίσης της Lehman Brothers, το ακαθάριστο χρέος της γενικής κυβέρνησης των προηγμένων οικονομιών ήταν περίπου 75% του ΑΕΠ. Το 2023, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν περίπου 117%. Οσον αφορά τις αναδυόμενες οικονομίες, τα αντίστοιχα στοιχεία ήταν περίπου 36% το 2008 και περίπου 75% το 2023. Εάν το ανεξόφλητο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θεωρείται σημαντικός δείκτης μεταξύ των πολλών παραγόντων ευπάθειας, φαίνεται ότι το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι σήμερα πιο εύθραυστο από ό,τι την περίοδο της χρεοκοπίας της Lehman Brothers. Μερικοί παρατηρητές υποστηρίζουν ότι αυτή η ευθραυστότητα είναι λιγότερο έντονη από ό,τι φαίνεται επειδή το σημερινό νομισματικό και χρηματοοικονομικό περιβάλλον είναι πιο ευνοϊκό. Δεν είμαι τόσο σίγουρος. Τα πραγματικά επιτόκια μπορεί να είναι υψηλότερα μεσοπρόθεσμα από ό,τι ήταν το 2008 και το επίπεδο δυνητικής ανάπτυξης μπορεί να είναι χαμηλότερο στο μέλλον σε σύγκριση με το 2008. Δεν θέλω να δραματοποιήσω την παρούσα παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση, αλλά βλέπω πολλούς λόγους να είμαστε συνετοί και επιφυλακτικοί σε όλα τα επίπεδα, παγκόσμιο, ηπειρωτικό και εθνικό. Δεν είναι ώρα για εφησυχασμό.
Χρειάζεται η Ευρώπη ένα ακόμη ταμείο που να βασίζεται στο κοινό χρέος για τη χρηματοδότηση αμυντικών αναγκών αλλά και για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της;
Προσωπικά είμαι υπέρ μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης. Υποστηρίζω την πολιτική Ενωση. Πιστεύω ότι στον παρόντα εξαιρετικά επικίνδυνο και αβέβαιο κόσμο είναι ένας εύλογος μακροπρόθεσμος στόχος. Από αυτή την άποψη, μια ιδέα όπως το NextGenerationEU είναι ένα βήμα προς την καλή κατεύθυνση. Υπάρχουν καλά επιχειρήματα για τη χρηματοδότηση δημόσιων αγαθών, συμπεριλαμβανομένης της άμυνας, μέσω χρηματοδότησης από την ΕΕ. Αλλά δεν πιστεύω απαραίτητα ότι θα πρέπει να οδηγήσει την ΕΕ στο σύνολό της να αυξήσει σημαντικά τις δημόσιες δαπάνες της. Η ανακατανομή των πόρων αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στη χρηματοδότηση των νέων αναγκαίων δημόσιων δαπανών. Ας μην ξεχνάμε ότι, με αμετάβλητα τα υπόλοιπα δεδομένα, εάν η ΕΕ και οι ΗΠΑ αυξάνουν τις δημόσιες δαπάνες τους πέρα από την αύξηση των αποταμιεύσεών τους, ζητούν από τις λιγότερο πλούσιες και τις φτωχότερες χώρες να τις χρηματοδοτήσουν.
Ποιους κινδύνους αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή οικονομία; Ανησυχείτε για τη γεωπολιτική ανασφάλεια και το πώς θα επηρεάσει την ευρωπαϊκή οικονομία;
Με ανησυχούν εξαιρετικά οι γεωπολιτικές εντάσεις. Ο πόλεμος στην Ευρώπη είναι δραματικός. Ο πόλεμος στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη είναι δραματικός. Η κατάσταση ασφάλειας και η στρατιωτική κατάσταση στην Αφρική είναι απειλητικές. Οι γεωστρατηγικές εντάσεις στην Ασία είναι ανησυχητικές. Ολες οι οικονομίες παρεμποδίζονται από αυτούς τους πολέμους ή τις απειλές νέων πολέμων. Η Ευρώπη επηρεάζεται ιδιαίτερα από τον πόλεμο της Ουκρανίας σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Είναι ένας επιπλέον λόγος για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες να είναι σε εγρήγορση και να κάνουν ό,τι μπορούν για να εξασφαλίσουν τη δική τους ασφάλεια και άμυνα και να αυξήσουν τη δυναμική της οικονομικής τους ανάπτυξης μέσω κατάλληλων μεταρρυθμίσεων.
Σχετικά με τα επιτόκια και το επίπεδο του πληθωρισμού ποια είναι η εκτίμησή σας;
Θεωρώ ότι η ΕΚΤ, η πρόεδρός της και το Διοικητικό της Συμβούλιο έκαναν καλή δουλειά από τότε που ξεκίνησε ο πληθωρισμός στα μέσα του 2021. Δικαίως αποφεύχθηκε η παθητικότητα που επέδειξαν οι κεντρικές τράπεζες μετά το πρώτο πετρελαϊκό σοκ του 1973 που οδήγησε σε τεράστιο πληθωρισμό. Τόσο η ΕΚΤ όσο και η Fed αντέδρασαν καλά και είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που ο πληθωρισμός στην Ευρώπη φαίνεται να είναι σήμερα υπό έλεγχο, επιτρέποντας κάποια μείωση των επιτοκίων στο μέλλον, εάν τα στοιχεία επιβεβαιώνουν την παρούσα κρίση μου. Μία επιπλέον παρατήρηση: μετά την κρίση της Lehman Brothers, όλες οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες των προηγμένων οικονομιών έχουν υιοθετήσει τον ίδιο ορισμό της σταθερότητας των τιμών, δηλαδή περίπου 2% μεσοπρόθεσμα. Αυτή η σύγκλιση βοηθά σημαντικά τη δράση των κεντρικών τραπεζών στο παρόν πληθωριστικό επεισόδιο.
Φαίνεται ότι η ΕΚΤ είναι διατεθειμένη να μειώσει τα επιτόκια τον Ιούνιο, ενώ η Fed φαίνεται να τα διατηρεί αμετάβλητα προς το παρόν. Πρέπει η ΕΚΤ να προχωρήσει σε περαιτέρω περικοπές;
Η ΕΚΤ και η Fed δεν «αποσυνδέουν» τις νομισματικές τους πολιτικές. Εχουν τον ίδιο στόχο, τη σταθερότητα, σύμφωνα με τον ίδιο ορισμό. Είναι φυσιολογικό να προσαρμόζουν τις αποφάσεις τους για τη νομισματική πολιτική σε συνάρτηση με την αντίστοιχη κατάσταση των οικονομιών τους. Δεν θα ήταν έκπληξη αν η ΕΚΤ μείωνε τα επιτόκια πριν από τη Fed των ΗΠΑ, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές που παρατηρούνται στον ονομαστικό και τον δομικό πληθωρισμό και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
«Εχω εμπιστοσύνη στην Ελλάδα»
Ποια είναι η άποψή σας για την ελληνική οικονομία και πώς αξιολογείτε τις προσπάθειες που έχει κάνει η Ελλάδα για να ξεπεράσει την κρίση; Τι επιπλέον πρέπει να γίνει;
Εχω μια πολύ ζωντανή ανάμνηση της ελληνικής κατάστασης στα χρόνια μου στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η ΕΚΤ ανέλαβε τις ευθύνες της και έκανε ό,τι μπορούσε για να αντιμετωπίσει την κερδοσκοπία που εξαπολύθηκε. Εκτοτε, οι προσπάθειες της Ελλάδας να ξεπεράσει τις δυσκολίες της, να αντιμετωπίσει τα σημαντικά εσωτερικά και εξωτερικά της ελλείμματα, με τη βοήθεια των φίλων της στην Ευρώπη και στον κόσμο ήταν επιτυχείς. Είναι ορατό και αναγνωρισμένο πλέον, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο. Φυσικά, απομένουν πολλά να γίνουν όσον αφορά την αύξηση του αναπτυξιακού δυναμικού της χώρας και την ενίσχυση της ευημερίας μέσω κατάλληλων μεταρρυθμίσεων. Εχω εμπιστοσύνη στην Ελλάδα. Δεν έχασα ποτέ την εμπιστοσύνη μου.