Նվեր Խաչատրյան. Երկրորդ շանս կամ ո՞ւմ է պատկանում Հայկական աշխարհը
Այո, ու՞մ է պատկանում Հայկական աշխարհը, մի պարզ հարց, որն ունի շատ հստակ պատասխան, այն իրականում պատկանում է ինձ, պատկանում է քեզ, պատկանում է հեռավոր սահմանամերձ գյուղում ապրող փոքրիկ Հայկին և իր քույր Մարիամին, ովքեր իրենց պապի հետ ամեն առավոտ անասուններին արոտավայր են տանում, չվախենալով որ մի քանի հարյուր մետրի վրա գտնվող իրենց հարևան երկրից կարող է ակնթարթորեն սլանալ մի կործանարար մետաղական գլանակ՝ լի հայոց աշխարհի կիզիչ արևի ճառագայթներից ո՛չ ուժգին փոշենման մի նյութով, և իր սանտիմետրեր ունեցող չափերով կործանել նրանց, այո նրանց՝ Հայկին և Մարիամին, որոնց հայուհի մայրը երկունքի ծանր ցավերով Հայոց աշխարհին նվիրել է հայ որդի և հայ դուստր, լույս աշխարհ է բերել նրանց և համարել իր երեխաներին հայոց տան սյունները, և այդ մետաղական գլանակը, այդ կործանարար տարրը, կարող է նրանց զրկել Հայոց Աշխարհում արարելու հնարավութրությունից։ Կարող է զրկել, այո, բայց նրանք շարունակում են մնալ հայոց աշխարհի հայոց տանը, օգտվելով այն եզակի հնարավորությունից, որը տրված է Հայոց աշխարհից շունչ առած յուրաքանչյուր հային, Հայոց աշխարհի ջուրը խմած յուրաքանչյուր զավակին և Հայոց աշխարհի օդով վեր բարձրացած ազգին։
Ազգ, որը բնակեցված է Հայաստան աշխարհում, պայքարով պահած մի երկրում, որն ունի բազմաթիվ բնութագրեր՝ ծովից ծով, մի բուռ, քարքարոտ, և եթե ոչ տարածականորեն ամբողջովին պահպանված, ապա համոզված եղիր պահպանված է մտավոր։ Եվ այսօր այն քոնն է, այո՛ այո՛, քո՛նը, ի՛մը, Հայկինն ու Մարիամինը, Արցախում բնակվող բարեկամինս և սփյուռքում արարող ընկերոջինս, ով հպարտորեն օգտագործում է իր վեհ հայի տեսակը որպես այցեքարտ՝ պատկանելություն մի ամբողջ պատմական հայոց աշխարհի։ Հայը դա մի ամբողջ հավաքական ուժ է, իսկ Հայաստանը դա սոսկ վայր չէ, դա սավառնող մի գաղափար է, որը սլանում է ամբողջ աշխարհով մեկ սփռված հայերի գլխավերևում, բայց որը պարզապես վայրէջք է կատարում Անդրկովկասյան տարածաշրջանի այս գողտրիկ հատվածում, տարածելով իր սերմերը ճախրելու ընթացքում հավաքած ծաղիկներից՝ հայերից։ Հայեր, հայ, իր սեփական ճակատագրի համար անվերջ գիտակցաբար պայքարող ազգություն թե՞ տիտղոս, հաղթանակ թե՞ տառապանք, հասարակություն թե՞ մի ամբողջ տաղանդաշատ մարդկանց համախումբ։ Հայ Հայաստանու՞մ, Արցախու՞մ թե՞ սփյուռքում։ Կարծում եմ ամենուր, որովհետև դա ավելին է քան ազգությունը, դա ուղի է, անցած ճանապարհ և գաղափարախոսություն։ Սփռված հայություն, աշխարհահռչակ հայեր և միասնկան ուժ։
Խոսում ենք հային ընձեռված երկրորդ շանսի մասին, բայց հարկ է մտածել գուցե երկրո՞րդ, երրո՞րդ, թե գուցե հենց սա առաջինն է, այո՛ այո՛, առաջինը, գուցե վերջինը և եզակին։ Յուրաքանչյուրս գիտակցելով մեր երկրի ապագայի մասին, և օգտվելով եզակի շանսից, պետք է սթափվենք, ապագա որը կախված է Հայաստանի, Արցախի և սփյուռքի հայից։ Ապագա, որը պետք է ունենա հայաշատ Հայաստան, այլ ոչ թե սակավաթիվ։ Այո՛, հայաշատ։ Հիմա ինչ, գնալ, թե մնալ, լքել հայրենիքը և բնակություն հաստատել օտարության մեջ, թե մնալ և արարել Հայաստանում, բախվում են երկու կարծիքներ, թեժանում է սերդ հայրենիքդ հանդեպ, ի՛մ հայրենիքի, քո՛ հայրենիքի, Հայկի և Մարիամի հայրենիքի, մենք պետք է տնօրինենք մեր սեփական հող ու ջրի ճակատագիրը՝ առանց վախի, լի խիզախությամբ, հպարտությամբ և ազնվությամբ, բնակվելով այստե՛ղ, ինչպես անում են Հայկն ու Մարիամը, արարելով Հայոց աշխարհում և տիրելով այն ամենին, ինչը պատկանում է հային, ի՛նձ, քե՛զ ու նրա՛ն։
Հայը դա սոսկ ազգություն չէ, դա պատասխանատվություն է, եթե կրում ես այդ պիտակը, ապա այն պետք է իսկապես արդարացնես, անկախ բնակության վայրից, և այդ դեպքում ճախրող Հայաստանը կուրծը լայն կսավառնի՝ լի հպարտությամբ և ուրախությամբ, որովհետև անկախ վայրից հայը մնում է հայ, որը վեհություն է, ի վերուստ տրված պարգև, մշակույթի շարունակականություն և վերջինիս տարածում։ Հային իրար հետ միավորում է նրա նպատակը, խոսուն և լուռ, պայքարած և սպասված, նպատակ, որը հոսում է մեր արյան մեջ և փոխանցվում գեներով, նպատակ, որը միայն հնչում է հայոց լեզվով, այո՛ այո՛, միայն հայոց լեզվով, և տարածվում հայ մշակույթում, նպատակ, որն ունի սկզբնակետ, ուղղություն և վերջնակետ, որը հայկական է։ Հայի նպատակը պտտվում է հայկական եռանկյունում՝ Հայստանում, Արցախում, սփյուռքում, հայի նպատակը միավորում է ազգին, ամբողջ հայությանը, նպատակ, որը եռանկյունու մեջ մոլեգնած այս ու այն կողմ է պտտվում, գլուխը կորցրած խելագարի պես, ապա հանդարտվում է, խորհում, սպասում, երբեմն խանդավառվում։ Նպատա՞կ, թե՞ միգուցե նպատակնե՞ր, այո այո կարծում եմ նպատակներ, չէ՞ որ իմ նպատակն ուրիշ է, քոնն ուրիշ, Հայկինն ու Մարիամինը ուրիշ, և վերջապես նրանց պապինը լրիվ ուրիշ, այդպես չէ՞։ Այո, նպատակներ, բայց բոլորը հայից սերմած նպատակներ, անկախ ժամանակից, անկախ տարիների հոսքից, անկախ ամեն ինչից, հայի հայկական նպատակներ։ ժամանակը ոչ թե տարիներ հետո է, այլ այսօր։ Հայկական եռանկյունին, ցանկանում է իր ամուր հենակետն ունենալ այնտեղ, որտեղ Հայաստանը վայրէջք է կատարել և թևերը բաց սպասում է իր զավակներին, որպեսզի ունենա հայաշատ հենակետ, ամուր թիկունք՝ հայոց ժառանգության պարբերաբար փոխանցման համար, և գիտակից հետնորդներ նյութական և հոգևոր արժեքների շարունակակության և տարածման համար։ Հայկական եռանկյունու ներսում տիրող անհանգստությունն ու աղմուկը կվերածվի հանդարտ երկխոսության ճախրող Հայաստանի և ամբողջ աշխարհի միջև, երբ մայր Հայաստանը զգա, որ նա ամուր հենասյուն է աշխարհասփյուռ հայության համար։ Այո, մեզ պետք է հայաշատ Հայաստան, արարող հայեր, ովքեր պետք է տնօրինեն մեր Հայոց աշխարհը, դա ե՛ս եմ, դու՛ ես և նա՛ է։
Նվիրվում է սահմանամերձ գյուղերում բնակվող բոլոր այն երեխաներին ովքեր կրում են Հայկ և Մարիամ անունները։