Նասիմ Թալեբը վիրուսի թիրախների եւ փխրուն աշխարհի մասին
Ամերիկացի տնտեսագետ, հրապարակախոս եւ թրեյդեր, «Սեւ կարապ. Անկանխատեսելիության նշանի տակ» բեսթսելերի հեղինակ Նասիմ Տալեբը РБК-ին պատմել է Covid-19-ի համավարակի պայմաններում առավել խոցելի ոլորտների, ինչպես նաեւ հիմնական միտումների եւ սպասվող փոփոխությունների մասին: Ձեր ուշադրությանն ենք ներկայացնում Տալեբի մտքերից մի քանիսը:
ԱՀԿ-ից ավելի խելացի
Համավարակը ակնհայտորեն ցույց տվեց, որ մարդիկ ավելի խելացի են, քան պետությունը: Օրինակ ՝ սոցցանցերի օգտատերերը լեփ-լեցուն ռեստորանների լուսանկարներ են հրապարակում Շվեդիայից, որտեղ կառավարությունը կարանտին չի հայտարարել: Բայց իրականում այդպիսի ռեստորանները քիչ են, եւ այցելուների թիվը նվազել է 90%-ով: Այսինքն ՝ նույնիսկ առանց պաշտոնապես հայտարարված կարանտինի մարդկանց արձագանքը շատ առողջ է:
Մինչ ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների կանխարգելման եւ վերահսկման կենտրոնը (Center for Desease Control and Prevention, CDS) ուսումնասիրում է դիմակների արդյունավետությունը եւ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) հետ հավասար պարբերաբար հայտարարում, որ դիմակները 100%-ով չեն պաշտպանում վարակից, հասարակ մարդիկ գերադասում են կրել դրանք, քանի որ դիմակը ամեն դեպքում պատնեշ է ստեղծում եւ կպաշտպանի վարակից՝ եթե ոչ 100, ապա գոնե 30%-ով: Արդյունքում ստացվում է, որ մարդիկ ԱՀԿ-ից ավելի խելացի են:
Տեղայնությունը եւ սուբսիդիարության սկզբունքը
Ստեղծված իրավիճակում կազմակերպություններին կհաջողվի արդյունավետ գործել, եթե նրանք հիմնվեն սուբսիդիարության սկզբունքի վրա (սկզբունք, որի համաձայն խնդիրները լուծվում են կառավարման ամենացածր կամ նվազագույն կենտրոնացված մակարդակում): Վերածննդի դարաշրջանում, երբ համաճարակներ էին բռնկվում, շատ քաղաքներ փակում էին դարպասները եւ այդպիսով փրկվում էին կործանումից: Մեր օրերում այդ ամենը կարելի էր կազմակերպել շատ ավելի բարձր գիտական մակարդակով: Օրինակ, այն մարդիկ, որոնք կունենային վարակի դեմ հակամարմիններ եւ դա հաստատող համապատասխան փաստաթուղթ, կարող էին անարգել ճանապարհորդել:
Նոր մտածելակերպը եւ սպասվող փոփոխությունները
Covid-19-ի կարագացնի անցումը դեպի առցանց կրթություն: Ուսումնական հաստատություններին կհաջողվի միջոցներ խնայել շենքերի եւ նյութատեխնիկական ապահովման վրա: Նույնը տեղի կունենա մի շարք ընկերությունների հետ: Համավարակի շնորհիվ շատ ընկերություններ հասկացան, որ աշխատակիցները կարող են տնից աշխատել: Սա չի նշանակում, որ գրասենյակներն ամբողջությամբ կվերանան. դրանք պարզապես կդառնան ավելի փոքր, եւ մարդիկ ամեն օր այնտեղ չեն գնա:
Շատերը քաղաքներից կտեղափոխվեն գյուղեր: Զբոսաշրջության ոլորտը դժվար թե կարողանա վերականգնվել: Հյուրանոցները եւ տուրիստական գործակալությունները արդեն վաղուց եկամուտներ էին կորցնում, եւ համավարակը վերջնականապես սպանեց դրանք: Համավարակը փոխում է նաեւ սպառողական սովորությունները: Լինելով ինքնամեկուսացման մեջ ՝ մարդիկ դադարում են գնել անպետք իրեր:
Ավելի լուրջ սպառնալիքը
Չեմ կարծում, որ համավարակը տարիներ կտեւի, բայց այն դեռ երկար ժամանակ չի նահանջի: Կարանտինի կասեցումը համավարակի ավարտ չի նշանակի: Սա հիմնականում պայմանավորված է նրանով, որ մենք չենք հասկանում, թե ինչպես է վարակը գործում, ինչպես է ազդում իմունիտետի եւ ուղեղի վրա: Բուժվածներից ոմանք դժվարանում են շարժվել, մյուսների մոտ արձանագրվում է հոտառության կորուստ:
Անկեղծ ասած, ես Covid-19-ից ավելի լուրջ սպառնալիք եմ տեսնում մոտ ապագայում: Դա մանրէների դիմադրողականության բարձրացումն է, որը տեղի է ունենում հակաբիոտիկների լայնածավալ կիրառման պատճառով: Այս խնդրի հետ արդեն իսկ բախվել են ամերիկյան հիվանդանոցները: Ժամանակի ընթացքում այն կարող է ճակատագրական դառնալ ողջ մարդկության համար:
Փխրուն աշխարհը եւ ստրկության ժամանակակից ձեւը
Նախքան Covid-19-ի բռնկումը աշխարհն արդեն իսկ չափազանց փխրուն էր: Արդյո՞ք այն էլ ավելի փխրուն կդառնա՝ կախված կլինի մեր քայլերից:
Մեր օրերում մշտական զբաղվածությունը ստրկության ժամանակակից ձեւ է դարձել: Երբ ջրմուղագործ եք կանչում, նրան վճարում եք ձեր ծորակը վերանորոգելու համար: Երբ մարդուն վարձում եք որպես ընկերության աշխատակից, ապա նրան վճարում եք ավելին, քան կվճարեիք առանձին վերցրած աշխատանքի համար, քանի որ այդ կերպ փորձում եք գնել նրա հավատարմությունը: Նա պետք է կորցնելու բան ունենա, որպեսզի դուք կարողանաք վերահսկել նրան:
Ժամանակի հետ մեծ կազմակերպություններից բաղկացած էկոհամակարգին կփոխարինեն մանր ձեռնարկատերերը եւ ինքնազբաղված արհեստավորները: Այս նոր էկոհամակարգում մարդիկ շատ ավելի ազատ կլինեն: