Արմեն Գեւորգյան. Ճիշտ որոշումները պետք է կայացվեն ճիշտ ժամանակին

Սերժ Սարգսյանի հրաժարականից մի քանի օր անց գրված «Նամակ» պայծառ ջահելներին ու այսօրվա իշխող թիմին սյունակում, մասնավորապես գրել էի. «Իշխանությանը եւս մի քանի բան ունեմ ասելու: Կոնկրետ մարդկանց՝ վարչապետի պաշտոնակատար Կարեն Կարապետյանին, փոխվարչապետ Արմեն Գեւորգյանին եւ պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանին: Վիճակն այնպիսին է, որ այսօր կարող եմ խոստովանել՝ բոլորին էլ վերջին տարիներին տարբեր առիթներով ասել եմ, որ շատ կցանկանայի, որպեսզի իսկական թիմ կազմեն եւ որակ փոխեն իշխանության մեջ»: Դա տեղի չունեցավ: Տարեվերջին որոշեցի պատճառների եւ այլ թեմաների մասին զրուցել ՀՀ նախագահի աշխատակազմի նախկին ղեկավար, նախկին փոխվարչապետ Արմեն Գեւորգյանի հետ:

                                                                      Արա Թադեւոսյան
***

- Այն, ինչ տեղի ունեցավ Հայաստանում ապրիլին, պայմանավորված էր Սերժ Սարգսյանի՝ փաստացի երրորդ ժամկետին գնալու որոշմամբ: Դուք կարեւոր պաշտոններ եք զբաղեցրել Սերժ Սարգսյանի պաշտոնավարման տարիներին, երբեւէ նրա հետ քննարկե՞լ էիք այդ երրորդ ժամկետի թեման:

- Ես չեմ կարծում, թե ապրիլյան իշխանափոխությունը, հեղափոխությունը, ինչպես կուզեք, պայմանավորված էր միայն ձեր նշած պատճառով՝ Սերժ Սարգսյանի վարչապետի պաշտոնում առաջադրվելով։ Ըստ իս, պատճառները շատ ավելի խորքային են, շատ ավելի բազմաշերտ։ Իհարկե, Սերժ Սարգսյանի` այսպես կոչված երրորդ ժամկետը դարձավ այն պահը, կայծը, որը հանգեցրեց համընդհանուր պոռթկման։ Բայց պետության հեռանկարի տեսակետից կարեւոր է հասկանալ կատարվածի պատճառների ողջ խորությունը։ Սա կարեւոր է հասարակության համար, այսօրվա եւ հետագա իշխանությունների համար։ 

Ինչ վերաբերում է Սերժ Սարգսյանի առաջադրմանը, ապա այդ որոշումը կայացվել է Հանրապետական կուսակցության ներսում, որի անդամ չեմ հանդիսանում եւ բուն քննարկումներին չեմ մասնակցել: Իհարկե, եղել են տարբեր առիթներ, երբ քննարկել ենք իրավիճակը երկրում, հնարավոր լուծումները՝ նոր Սահմանադրության ուժի մեջ մտնելուց հետո, արտաքին մարտահրավերները եւ այլն։ Բայց որոշումը կայացվել է այլ ձեւաչափում։ Քանի որ դեռ ամեն ինչ բավական թարմ է, չեմ կարծում, որ Սերժ Սարգսյանը եւ Կարեն Կարապետյանը ցանկություն կունենան հասարակությանը տեղեկացնել այն քննարկումների մասին, որ իրենք ունեցել են: Երևի, ժամանակի ընթացքում որոշ փակագծեր կբացվեն:

Անձնական տպավորությունս այն է, որ 2017 թվականի Ազգային Ժողովի ընտրություններից հետո իշխանության ներսում այսպիսի տրամադրություն ձեւավորվեց. հիմնական խնդրահարույց հանգրվանն անցել ենք, հասարակությունն ընդունել է «խաղի կանոնները», եւ կարելի է շատ էական եւ լուրջ փոփոխությունների չգնալ, այդ թվում՝ անհատների մասով:
[[gallery1]]
Փորձ արվեց կոնսերվացնել թե՛ հանրային տրամադրությունները, թե՛ բուն խնդիրները։ Ըստ իս՝ հենց այդ փուլում իշխանությունը սկսեց սրընթաց կտրվել  հասարակությունից, եւ հետադարձ կապի խողովակները անթույլատրելիորեն նվազում էին։ Կարծում եմ՝ 2017-ի խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները իշխանությունները ճիշտ չընկալեցին։ Անցումային ժողովրդավարության եւ դեռեւս ոչ շատ ամուր քաղաքական եւ քաղաքացիական ինստիտուտների պարագայում ստացած քվեների քանակը եւ հանրային տրամադրությունների վիճակը կարող են տարբեր լինել։ Իշխանությունը, կարծում եմ, վրիպեց հենց այդ հարցում։ Բայց սա միայն անցյալի խնդիրը չէ, սա խնդիր է նաեւ ապագայի համար։ Եվ դրանով է կարեւոր։ Այսօրվա եւ ապագայի իշխանությունները եւս կարող են կանգնել նույն վրիպման վտանգի առաջ։ Կարծում եմ՝ կարողացա հստակ ձեւակերպել ասելիքս։

- Կարծիք կա, որ Կարեն Կարապետյանի նշանակումից հետո Դուք հանդես եք եկել «կապավորի» դերում՝ օգնելով հարթել նրա եւ նախագահի միջեւ ծագող հարցերը: Իսկապե՞ս այդպես է եղել:

- Ես չեմ փորձի գերագնահատել իմ դերակատարումը։ Մանավանդ, որ երկուսն էլ պետական աշխատանքի մեծ փորձ ունեցող գործիչներ էին եւ նաեւ մարդկային նորմալ հարաբերություններ ունեցող անձինք։ Այնպես որ՝ միջնորդի խնդիր չի եղել։ Այլ հարց է, որ  փորձել եմ հարթեցնել ծագող խնդիրները, գտնել օպտիմալ լուծումներ, ապահովել պետական համակարգի կայունությունը եւ անխափան աշխատանքը։     

- Երբ ձեզ հետ զրուցում էինք 2016 թվականի օգոստոսին, նոր էիք վերադարձել պետական աշխատանքի եւ Անվտանգության խորհրդի քարտուղարն էիք: Այն ժամանակ ասում էիք, որ Հայաստանի առջեւ ծառացած խնդիրների լուծման համար «պետք են ոչ ստանդարտ լուծումներ»: Երեւի այդ լուծումներից էր Կարեն Կարապետյանի նշանակումը վարչապետի պաշտոնում: Բայց, դատելով ձեր առաջին պատասխանից, ստացվում է, որ այլ «ոչ ստանդարտ» լուծումներ գնալու պատրաստակամություն իշխանությունը չդրսեւորեց:

-  «Ոչ ստանդարտ լուծումները» շատ խորքային ձեւակերպում է, այն ենթադրում է շատ բաղադրիչներ եւ չի կարող սահմանափակվել մեկ անձի կամ նույնիսկ մեկ կառավարության փոփոխությամբ։ Ես այսօր էլ պնդում եմ, որ մեր երկրում բեկում մտցնելու համար, մեծ զարգացում ունենալու համար, պետք են ոչ ստանդարտ լուծումներ։ Բայց սա շատ բարդ ու առանձին երկար խոսակցության, փաստարկված վերլուծության թեմա է, եւ այս հարցազրույցով ուղղակի հնարավոր չէ այդ թեման բացել։

[[linked-news19611]]
Ինչ վերաբերում է 2016 կառավարության փոփոխությանը, ապա դա նպատակ ուներ հանդարտեցնել հասարակական տրամադրությունները, նոր հույսեր արթնացնել, նոր հեռանկարներ ուրվագծել: Այնպես որ, այդ քայլը կարելի է դասել այդ ոչ ստանդարտ քայլերի շարքին:

Կարծում եմ՝ մարդիկ, որոնք պատասխանատվություն ստանձնեցին 2016 թվականի սեպտեմբերին, ունեին իրենց պատկերացումներն այն մասին, թե ինչպես պետք է զարգանան իրադարձությունները 2017թ. եւ 2018թ. ապրիլներից հետո: Բայց քաղաքականության մեջ հաճախ են փոփոխություններ տեղի ունենում:

Այնուամենայնիվ, 2016 թվականի աշնանը հույս ձեւավորվեց, որ կարելի է էական արդյունքների հասնել: Եվ կան կոնկրետ օրինակներ:

- 2014 թվականի հոկտեմբերին դուք հրաժարական տվեցիք փոխվարչապետի պաշտոնից, սակայն պատճառների մասին ուղիղ չխոսեցիք: Գրում էին, որ ձեր հեռանալու պատճառը Սուրիկ Խաչատրյանի նշանակումն էր Սյունիքի մարզպետի պաշտոնին, ինչին դուք կտրականապես դեմ էիք: Միգուցե այսօր կարո՞ղ եք խոսել հրաժարականի իրական դրդապատճառների մասին:

- Այսպես ձեւակերպեմ. այս հարցի շուրջ ժամանակին հնչել են վարկածներ, եւ որոշները իրականությունից հեռու չեն, այդ թվում՝ ձերը։ Որոշման առիթը շատ կոնկրետ է եղել, բայց այսօր էլ չեմ ցանկանում խոսել այդ մասին:
[[gallery2]]
Իսկ եթե անդրադառնանք խորքային պատճառներին, ապա այդ պահին ես ինձ սպառված էի զգում եւ նոր լիցքերի կարիք ունեի: Կան հարցեր, որոնց շուրջ ես կոմպրոմիսի չեմ գնում: Հետեւաբար, եթե բարձր պաշտոն զբաղեցնելով՝ չէի կարողանում արդյունավետ գործել, ուրեմն պետք էի թողնեի այդ պաշտոնը։ 

Անկեղծ ասեմ՝ երբ հեռանում էի պետական աշխատանքից, չէի մտածում, որ երբեւէ կվերադառնամ: Ռուբեն Վարդանյանի հրավերով դարձել էի IDeA հիմնադրամի գործադիր տնօրեն, եւ ինձ շատ լավ էի զգում՝ բոլոր առումներով: Բայց կյանքը հերթական անգամ փոխեց իմ պլանները։

Մի քանի ամիս ԱՄՆ-ում սովորելուց հետո, 2016-ին վերադարձա Հայաստան եւ ընդունեցի պետական աշխատանքի վերադառնալու առաջարկը։ Առաջին քայլը, որ արել եմ՝ ներսից տեսնելով համակարգի խնդիրները եւ ինձ հետ բերելով «դրսի» թարմ հայացքը, ծավալուն հոդված եմ գրել: Դրանում նկարագրված էին Հայաստանի առջեւ ծառացած հիմնական տեսանելի եւ անտեսանելի ռիսկերը, կարճաժամկետ եւ երկարաժամկետ վտանգները, դրանց հաղթահարման քայլերը, անհրաժեշտ առաջնահերթ եւ խորքային քայլերը։ Այսօրվա լեզվով ասած՝ դա «նոր Հայաստանի» հայեցակարգ էր։ Այդ մասին գիտեին շատ քիչ թվով մարդիկ՝  նախագահ Սարգսյանը, որի հետ մենք ունեցել էինք քննարկումներ, եւ եւս 2-3 հոգի իշխանության մեջ եւ դրանից դուրս։ Կարծում եմ՝ կգա մի օր, երբ կհրապարակեմ այդ հոդվածը։ Այն իր արդիականությունը պահպանում է նաեւ այսօր։

2016-ին պետական աշխատանքի վերադառնալու որոշմանս հիմքում ցանկությունն էր՝ մասնակցել որոշակի փոփոխությունների ձեռնարկմանը: Գոնե ես փորձել եմ: Եվ շատ մարդիկ իսկապես անկեղծ էին իրենց մղումների մեջ: Սակայն հաճախ է պատահում, որ իշխանությունը չի ունենում անհրաժեշտ խոհեմություն՝ ճիշտ ժամանակին ճիշտ որոշումներ կայացնելու համար: Եվ երբ այդ որոշումները չեն կայացվում, մեկ քաղաքական ուժ հեռանում է եւ նրան փոխարինում է մեկ այլ ուժ: Դա քաղաքականություն է, նորմալ դինամիկա է: Այլ հարց է, թե նոր քաղաքական ուժը ինչ մտքերով ու գաղափարներով է գալիս:

- 2018թ. հոկտեմբերին, երբ զրուցում էի ձեզ հետ, ասացիք, որ քաղաքական գործընթացներով հետաքրքրված չեք: Բայց այսօր, երբ ձեզ առաջադրված մեղադրանքների քանակն ավելացել է, երբ քննարկվում էր ձեզ կալանավորելու հարցը, դուք ձեզ ինչպե՞ս եք դիրքավորում այսօրվա իրավիճակում: Ընդդիմադի՞ր եք, չեզո՞ք եք՝ ինքներդ Ձեզ համար ինչ-որ սահմանում ունեք:

- Ցանկանում եմ մեկ անգամ եւս ֆիքսել, որ ինձ երբեք քաղաքական գործիչ չեմ համարել: Այլ հարց է, որ ինձ այդպես ընկալել են, բայց ինքս այդպես երբեք ինձ չեմ ընկալել: Թեեւ 2008-ից մինչեւ 2014 թվականը զբաղեցրել եմ փոխվարչապետի պաշտոնը եւ աշխատանքս ավելի հանրային բնույթ է կրել, միեւնույն է, ինձ միշտ համարել եմ պրոֆեսիոնալ կառավարիչ եւ պետական պաշտոնյա:

[[linked-news30651]]
Այն ինչ ասել եմ հոկտեմբերին, ասել եմ անկեղծ եւ հավատարիմ եմ մնում այդ մոտեցմանը: Ես անկեղծորեն խուսափում եմ իմ այսօրվա իրավիճակը եւ իմ անվան հետ կապվող իրադարձությունները տեղափոխել քաղաքական դաշտ: Ձեռնպահ եմ մնում իրավական դաշտից դուրս որեւէ գնահատական տալ իմ դեմ առաջադրված մեղադրանքներին եւ ցանկանում եմ հասնել արդարությանը բացառապես իրավական գործիքակազմով: Ես գիտեմ, որ երբեւէ որեւէ հակաօրինական քայլ չեմ կատարել, բարեխղճորեն կատարել եմ իմ պարտականությունները, պետական միջոցներ երբեք չեմ վատնել:

- Բայց ձեր ընդդիմախոսները հակառակն են պնդում:

- Գիտեք, երբ փորձում եմ վերլուծել այն, ինչ կատարվում է իմ հետ վերջին ամիսներին, ինչ ստեր եւ լեգենդներ են հյուսվում իմ մասին, գալիս եմ այն մտքին, որ պատճառներից մեկն այն է, որ երկար տարիներ պետական համակարգում ազդեցիկ պաշտոններ զբաղեցնելով, հաճախ եմ «ոչ» ասել։ Այդ «ոչ»-ի ինստիտուտը շատ կարեւոր է պետության համար, իսկ անձամբ քեզ համար՝ վտանգավոր։ Պետության շահից ելնելով՝ «ոչ» ես ասում մեկ այլ բարձրաստիճան պաշտոնյայի, մեծահարուստի, ազդեցիկ դեմքի, օլիգարխի, ընդդիմադիր քաղաքական գործչի եւ այլն, ու ձեռք ես բերում բազմաթիվ չկամեցողներ, որոշ դեպքերում՝ թշնամիներ։ Դրա արդյունքում ժամանակի ընթացքում հասարակության մեջ տարածվում են միֆեր, հորինվածքներ, տպագրվում են վարկաբեկիչ նյութեր։ Գուցե պետք էր ժամանակին ավելի համառորեն հերքել, պատասխանատվության կանչել։ Բայց դա արդեն անցյալ է։
[[gallery3]]
Գիտեք, ի տարբերություն նախորդ իշխանության շատ ներկայացուցիչների, ինձ երբեք թույլ չեմ տվել որեւէ մեկի դեմ, լինի նա գործընկեր կամ ընդդիմախոս, մամուլով նյութեր պատվիրել։ Չի եղել նման գոնե մեկ դեպք։ Իսկ իմ հանդեպ հաճախ այդ մեթոդները կիրառել են։ Մարդը, որ համարվում էր գործընկեր կամ թիմակից, կարող էր վճարել եւ քո դեմ արշավ պատվիրել՝ ընդդիմադիր մամուլի միջոցով։  Ցավոք, բարքերը այսպիսին են։

- Նախորդ հարցազրույցում նաեւ ասել էիք, որ ցանկանում եք, որ կառավարությունը լավ արդյունքներ արձանագրի։ Պատրա՞ստ եք որեւէ կերպ աջակցել՝ չնայած ձեր այսօրվա կարգավիճակին:

- Ես կարծում եմ, որ այն ժամանակահատվածում, երբ աշխատել եմ IDeA հիմնադրամում, մեր հասարակության համար պակաս կարեւոր աշխատանք չեմ արել, եթե համեմատելու լինենք իմ պետական ծառայության հետ: Այսօր էլ, լինելով մասնավոր հատվածում, ես բավական հետաքրքիր ծրագրեր եմ մշակում: Վստահ եմ, որ չլինելով քաղաքականության մեջ, կարող եմ օգտակար լինել: Չեմ բացառում, որ առաջիկայում հրապարակային կերպով հանդես կգամ որոշ առաջարկներով եւ գաղափարներով:

Ինչ վերաբերում է աջակցությանը, ապա դրա ընկալումը հասարակության մեջ տարբեր է։ Օրինակ, ռիսկերի մասին զգուշացնելը աջակցություն է, թե՞ ոչ։  Իմ գիտելիքների, փորձի վրա հիմնված լուծումեր առաջարկելը՝ աջակցություն է, թե՞ ոչ։ Նախորդ կառավարությունից կիսատ մնացած նախագծերի մասին հիշեցնելը կամ տեղյակ պահելը՝ աջակցություն է, թե՞ ոչ։ Սրանք ոչ թե հռետորական, այլ շատ կիրառական հարցեր են։
[[gallery4]]
Կլսեն, թե ոչ՝ կներեք, բայց դա արդեն իմ խնդիրը չէ։ Ես չեմ ցանկանում սպասել կառավարության սխալներին կամ տապալմանը։ Ես շատ լավ գիտեմ, թե ինչ է նշանակում պետության համար կառավարության տապալումը։ Այժմ, երբ տեսնում եմ, թե հաճախ ինչպիսի սխալներ են արվում նոր կառավարության  կողմից, ինձ դա իրոք ցավ է պատճառում, որքան էլ, գուցե, կողքից կարող է թվալ, թե պետք է հակառակը լիներ՝ հաշվի առնելով իմ հանդեպ ձեռնարկված անազնիվ արշավը։

Հուսով եմ, որ ընտրություններից հետո, նոր կառավարության ձեւավորմամբ, մենք անցումային փուլը կավարտենք։ Բայց դա պետք է անի կառավարությունը՝ հանդարտ, գրագետ եւ կշռադատված քայլերով։

Արմեն Գեւորգյանի հետ զրուցել է Արա Թադեւոսյանը

Լուսանկարները՝ Էմին Արիստակեսյանի