Скарб, якім багаты Слонім

Тэрытарыяльна і па колькасці насельніцтва Слонім адносна невялікі горад. Тым не менш у самым яго цэнтры ёсць адметнае месца, якое вылучае горад сярод іншых — драматычны тэатр. Сёлета ён адзначае сваё 30-годдзе.

Сообщение Скарб, якім багаты Слонім появились сначала на Газета Слонімская.

Прыгадаем самыя цікавыя факты з гісторыі развіцця тэатральнага мастацтва ў Слоніме.

Зараджэнне тэатральнага жыцця на Слонімшчыне пачалося ў XVIII стагоддзі. У 1744-1769 гадах пры езуіцкім калегіуме ўжо існаваў школьны тэатр. Паказы прымяркоўваліся ў асноўным да царкоўных свят, постаў (масленічная драма «Імгненне няшчаснай вечнасці» Ф. Навадворскага) і да завяршэння навучальнага года.

Спектаклі ладзіліся на лацінскай, у рэдкіх выпадках на польскай мове. Галоўныя ролі ў пастаноўках, якія пісалі выкладчыкі калегіума, выконвалі самі выкладчыкі. Аднак некаторыя ролі давяралі выканаць і навучэнцам. Перавагу аддавалі драмам на рэлігійныя, міфалагічныя, а таксама гістарычныя сюжэты.

Тэатр Міхала Казіміра Агінскага

Будаўніцтва асобнага тэатральнага памяшкання належыць Міхалу Казіміру Агінскаму. Пасля няўдалага супрацьстаяння рускім войскам царскай Расіі ў Барскай канфедэрацыі гетман Вялікага княства Літоўскага вымушаны быў падацца на ўцёкі. Вярнуўшыся праз нейкі час на Бацькаўшчыну (пасля 1774 года), ён вырашае пабудаваць тэатр. Для ажыццяўлення задумы Агінскі запрашае ў Слонім італьянскага дэкаратара Іначэнца Марайна. Апошні прапанаваў рэканструяваць колішні палац Льва Сапегі. Праца па будаўніцтве так званага Operhaus была завершана праз тры гады, у 1777 годзе. Сцэна тэатра была падзелена на дзве часткі, прычым заднюю можна было запоўніць вадой і «вывесці» на сцэну сапраўдныя караблі. Адначасова ў глядацкай зале маглі змяшчацца да 2000 чалавек.

Трупа тэатра была інтэрнацыянальнай. Выступаць ў яе складзе лічылі за гонар многія сусветныя артысты. Заможныя слонімцы маглі на спектаклях пабачыць прафесійных італьянскіх, нямецкіх, польскіх спевакоў, выдатных прадстаўнікоў мясцовага беларускага хору і балету. Тэатр Агінскага меў 60 опер, 18 балетаў, 3 музычныя камедыі, 253 сімфоніі і больш за 460 іншых музычных твораў, у складзе якіх былі араторыі, арыі, музыка для дывертысментаў, асобных танцаў і інш. («Інвентар інструментаў і музычных папер», 1801 год).

Пры тэатры дзейнічала балетная школа, якая сур`ёзна канкурыравала з каралеўскім тэатрам у Варшаве. Першапачаткова ў ёй атрымлівалі адукацыю дзеці прыдворных музыкантаў, пазней такую магчымасць мелі таксама дзеці прыгонных сялян. Таленавітыя вучні выступалі за мяжой, што дадавала прэстыж школе. У рэпертуары быў «Каралеўскі балет», «Балет млынароў», «Дзікі балет» і «Дэзерцір» (апошнія два, дарэчы, былі паказаны ў 1790-1791 гадах на гастролях у горадзе Дубна (Украіна). Напрыканцы 1792 года школу перавялі ў філіял слонімскага тэатра, які змяшчаўся ў Целяханах Івацэвіцкага раёна. Былая слава згасала. Сам Operhaus быў разбураны пасля 1804 года.

Народны дом

Будынак на плошчы Леніна быў пабудаваны ў 1900 годзе з цэглы. Названы ён быў проста — Народны дом. Тут праходзілі розныя мерапрыемствы — сустрэчы, фэсты, канцэрты. Напрыканцы 1918 года ў Народным доме прайшоў Gершы з`езд Cаветаў рабочых і сялянскіх дэпутатаў Слонімскага павета. У свой час на яго сцэне выступалі знакаміты Фёдар Шаляпін і легендарная Галіна Вішнеўская.

З 1941 па 1945 год Народны дом называўся Беларускім Народным домам. У гады Другой сусветнай вайны правядзенне культурных імпрэзаў не перапынялася. Падчас акупацыі ў Слоніме працаваў беларускі драматычны гурток (кіраваў І.Чуркін), а пры краязнаўчым музеі паэт Сяргей Новік-Пяюн стварыў маладзёжны драматычны гурток. Абодва актыўна выступалі.

Слонімскі народны тэатр

П`есу «Шляхі-дарогі» А. Фёдарава тэатральны калектыў паказваў 32 разы. Гэта быў першы спектакль пры Слонімскім РДК. Паказ адбыўся ў 1948 годзе. Тэатральны калектыў узначаліў Міхаіл Фрыдман, а танцавальным гуртком кіраваў 27-гадовы Аляксандр Бялоў, які дэмабілізаваўся з арміі. За спектакль «Апошнія» калектыў Слонімскага народнага тэатра, рэжысёр Міхаіл Фрыдман і артыстка Вольга Галіна былі адзначаны падзякай Міністэрства культуры БССР.
Слава слонімскага народнага тэатра дайшла нават да ЗША. У адным з нумароў спектакль «Ганна» па п`есе Уладзіслава Галубка (рэжысёр Мікалай Варвашэвіч (1934-2001), кіраваў тэатрам з 1968 па 2000 год) згадвае беларускі эміграцыйны часопіс «Баявая Ўскалось», які выдаваўся ў Канадзе. Часопіс змяшчае здымак «Ганкі» з тэкстам. Пастаноўку ў 1972 годзе двойчы паказваюць па тэлебачанні.

Па колькасці выступленняў Слонімскі народны тэатр у 1973 годзе выходзіць на першае месца. У Беларусі на той час дзейнічае 49 народных тэатраў.

Звяртацца да творчасці маладых беларускіх драматургаў пачалі ў 1987 годзе. Першы спектакль быў па п`есе Уладзіміра Саўліча «Халімон камандуе парадам». Паводле сюжэту двое сялян — Халімон і Куліна Капытка — вырасцілі на сваім падворку самага вялікага ў вобласці парсюка. Каб даведацца іх вопыт гадоўлі свіней, у вёску прыязджае здымачная група з абласнога тэлебачання. Калі ж карэспандэнты даведваюцца, што гаспадары кармілі хлебам і малаком свайго гадаванца, рэпартаж умомант спыняецца. Між тым у савецкі час так і кармілі сваю жывёлу.

Слонімскі народны тэатр стаў першым у Беларусі эксперыментальным тэатрам-студыяй на поўным гаспадарчым разліку — тэатр сам сябе мог акупляць і плаціць заробкі артыстам. Адбылося гэта ў 1987 годзе. Яшчэ праз тры гады, у першы дзень новага, 1990 года загадам Міністэрства культуры на базе тэатра-студыі створаны дзяржаўны Слонімскі беларускі драматычны тэатр. У 2005 годзе назву скарацілі і ён стаў Слонімскім драматычным тэатрам.

Самая моцная і масавая пастаноўка ў гісторыі Беларускага тэатра была пастаўлена на сцэне Слонімскага народнага драматычнага тэатра — «Папараць-кветка». Яна прысвечана тэме барацьбы беларускага народа за сваё нацыянальнае і сацыялістычнае разняволенне. Паказ адбыўся ў 1976 годзе, уяўляў сабой драму ў трох актах і пяці карцінах з пралогам. У пастаноўцы ўдзельнічала 50 артыстаў народнага тэатра. Спектакль быў высока ацэнены на многіх фестывалях. Вялікі залаты медаль атрымаў калектыў Слонімскага народнага драматычнага тэатра, а кожны з артыстаў — дыплом за імпрэзу на Усебеларускім фестывалі самадзейнай мастацкай творчасці ў Мінску.

У новым будынку

Адкрыццё новага будынка драматычнага тэатра адбылося 29 сакавіка 2014 года. Тагачасны старшыня Слонімскага райвыканкама Алег Таргонскі і начальнік галоўнага ўпраўлення ідэалагічнай працы, культуры і па справах моладзі Гродзенскага аблвыканкама Павел Скрабко перарэзалі чырвоную стужку і ўручылі ключ дырэктару тэатра Мікалаю Лішыку.

Глядацкая зала новага тэатра разлічана на 196 асоб. Памяшканне ўпрыгожваюць чатыры крыштальныя люстры. Заслона, сядзенні, шторы выкананы ў сінім колеры. У дзень адкрыцця новага будынка слонімцам прапанавалі спектакль па п`есе Янкі Купалы «Паўлінка», які паставіў рэжысёр тэатра Васіль Сявец.

У траўні на новы будынак драматычнага тэатра павесілі мемарыяльную дошку з барэльефам гетмана Вялікага княства Літоўскага і мецэната Казіміра Агінскага. Яе аўтарам з`яўляецца слонімскі скульптар Леанід Богдан. Падчас яе адкрыцця прысутнічаў сам скульптар, дырэктар тэатра Мікалай Лішык, старшыня Слонімскага райвыканкама Алег Таргонскі, а таксама члены Пастаяннай камісіі па адукацыі, культуры і навуцы Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь пад кіраўніцтвам міністра адукацыі Беларусі Сяргея Маскевіча.

А ў снежні таго ж года адбылося адкрыццё памятнага знака каля драматычнага тэатра. Ён быў усталяваны ў гонар адкрыцця новага будынка, а зрабіла яго мясцовая фірма «ГранВІ».

У пяцігоддзе свайго існавання (1995 год) тэатр налічваў 15 артыстаў (восем жанчын і сем мужчын). Запаўняльнасць глядзельнай залы на стацыянары складала вечарам — 86%, днём — 97%. У 2018 годзе працавала 15 артыстаў, а сёння ў тэатры працуе ўсяго 12 артыстаў (з іх 8 жанчын і 4 мужчыны). Творчым калектывам кіруе з 2008 года галоўны рэжысёр тэатра Васіль Сявец.

Штогод рэпертуар тэатра павялічваецца на чатыры новыя пастаноўкі. На 65% рэпертуар дзіцячы. Кошт квіткоў на дзіцячы сеанс — 4 рублі, а на дарослы — 6 рублёў. Летась артысты Слонімскага драматычнага тэатра паказалі 365 спектакляў для 25,5 тысяч гледачоў. Практыкуюцца выязныя паказы ў раённыя цэнтры Гродзенскай, Брэсцкай і Мінскай абласцей. Акрамя казачных пастановак, у рэпертуары ёсць камедыі, п`есы класічнай і сучаснай драматургіі.

 

Сообщение Скарб, якім багаты Слонім появились сначала на Газета Слонімская.