МЕНИНГ МАЪЮСГИНА БОЛАЛИГИМ… (8-қисм)
ҚИШЛОҚ ҚАЙРАҒОЧЛАРИ
Қачонлардир Хонбува қишлоғига — ўша ўзим улғайган, бувим ва бобомнинг бағрида болалик гаштини озми-кўпми сура олган қишлоғимга боргандим.
Атайин йўловчи машинадан тушиб қолиб қишлоқнинг узун ва қум кўчаси бўйлаб кетишни маъқул топдим.
Ҳа, бу қишлоқ эмас, нақ жаннатни эслатарди. Ўнг ёнбошдаги кичрайиб қолган бўлса-да, сувининг шариллаб оқиши кўнгилга роҳат ҳадя этувчи ариқ, нарироқдаги пахта пайкаллари, турнақатор мирзатеракларга қараб тўймасдим. Ҳар боққанимда улар менга яқин ўтмишимни эслатарди. Ариқнинг нариги ёнбошига эса қатор қилиб қайрағочлар экилган. Худди ўша дарахтларда юрагимнинг бир парчаси қолиб кетганини қайта тан олиб юришдан тўхтадим. Қайрағочларнинг чўзинчоқ япроқлари шабада таъсирида шитирлаб қалбимни қитиқларди…
Ҳа, қишлоқдаги бу қайрағочлар тарихи айни бобом ва бувимнинг исми билан боғлиқ…
Эсимда, саккиз-тўққиз яшар бола эдим. Баҳор келди дегунча эрта тонгдаёқ бобом бувим ва мени эргаштириб худди шу ерларга олиб келарди. Улар икковлашиб қайсидир қайрағочни арралаб йиқитишгач, икки бўлакка бўлишарди-да, уйгача судраб боришарди. На илож, ўша пайтларда қишлоқда газ йўқ, қиш кечалари печкага олов ёқиб уй иситардик. Қайрағочлар эса қуруқ, тез куйиб кул бўлмайди, иссиғи ҳам узоқ вақт сақланиб қоларди…
Ўша куни қайрағоч бўлаклари уч бўлакка бўлиниб қолди. Мен дарров бир бўлагини кўтариб бобомнинг ортидан судрашга чоғландим. Лекин шу заҳоти бувим келиб қайрағоч бўлагини қўлимдан тортиб олди ва бобомга тутқазди.
— Сени зўрға катта қиляпмиз, қўзим, — деди бувим бошимни силаб. — Қўй, бу ўтин зил-замбил. Белинг оғриб қолади. Тиконлари қўлларингга кириб қонатиб юборади. Бобонгнинг ўзи судраб кетаверади.
— Ахир… Бобом қийналади-ку, — дедим йиғлагудек бўлиб. — Биттасини мен судрасам нима қипти?
— Йўқ, сен ҳов анави шох-шаббаларни чойшабга тугиб ўшани опкетасан!..
Қанча қайсарланмай, бувим ҳам, бобом ҳам унашмади. Менга енгилгина шох-шаббалар солинган чойшабни тутқазишди-ю, ўзлари оғирдан-оғир қайрағоч бўлакларини судраб кетишди…
Кўча эшигимиз яқинида эса Гулнор янгам ариқдан сув олаётган экан. Бобомнинг бирдан икки бўлак ўтин судраб келаётганини кўрди-ю, менга бақирди.
— Ҳой, уялмайсизми? Олинг бобонгизнинг қўлидан ўтинни!
— Беришмаяпти-да, — дедим хижолат тортиб. — Айтдим менга беринг деб!..
— Сенинг нима ишинг бор? — бувим ҳовли ичкарисига судраб келган қайрағоч бўлигини қўйди-да, қайтиб янгамнинг тепасида ҳозир бўлди. — Менинг болам кўтара олмайди у ўтинни.
— Нега кўтара олмайди? — бўш келмади янгам. — Кап-катта йигит-ку!..
— Турткилайверма уни! Агар яна бир марта ижикилаганингни кўрсам, гўштингни титаман!..
— Вой-бў-ў, — янгам энсаси қотганча мен томонга ўғринча қараб олди-да, нари кетди. — Нозикойимларга ўхшамай ўлсин!..
Бу гапи ортиқча эди. Бувим жаҳдини сира жиловлай олмай, бобомнинг ҳай-ҳайлашига-да қулоқ тутмай, янгамнинг ортидан даҳлизга кириб кетди.
Роса жанжаллашишди улар. Мен эса бувимнинг ҳимоясидан сўнг баттар талтайиб кетгандим. Нуқул оғзимнинг таноби қочиб хаёлан «Ўла Норпош, адабингни едингми?», дея сўзланардим…
Мана, энди ўша кунги воқеани эслаб, тасаввур этиб кўрсам, аслида янгам ҳақ экан. Мен ҳақиқатан кап-катта бўлиб қолгандим. Бир бўлак қайрағочни бемалол кўтариб кела олардим. Ўшанда бекор кулибман, янгамнинг гўрига ғишт қалабман. Бобом ҳамда бувимнинг кексайган пайтида бу қадар оғир юк кўтаришларига йўл қўймаслигим, уларни қайрағоч кесишга умуман юбормаслигим лозим эди. Бу юкни мен ўз гарданимга олишим шарт эди…
Афсус, хом сут эмган банда эканман. Мени «оғзимда қуш олиб бера олмаслигим»ни билишса-да, бор меҳрини, муҳаббатини бериб вояга етказган меҳрибонларимнинг оғирини енгил қилиш ҳақида ўйламабман…
Шу кўйи ариқ бўйида қад ростлаган қайрағочларга тикилиб турдим-у, уятдан, номусдан, алам-у надоматдан ўлай дедим. Улар гўё новдаларини эгиб, менга танбеҳ бераётгандек, кексалар қадрини билмаганим, кўра-била туриб уларнинг жони қийналишига йўл қўйганим учун қарғаётгандек туйилиб кетди…
Назаримда шу қайрағочлар туфайли мен меҳрибонларимнинг қаддини буккан, қартайтиргандек хафа бўлдим…
Афсуски, энди кеч. Бувим ҳам, бобом ҳам аллақачон ёруғ дунёни тарк этишган. Энди ҳеч қачон қайрағоч кесишга келишмайди ҳам. Шуларни билсам-да, барибир нодонлигим сабаб ўшанда уларнинг оғирини енгил қилмаганим учун астойдил тавба қилдим.
«Мени ким дунёга келтирган?»
Бутун бошли болалигим ўтган Хонбува қишлоғини тез-тез ёдга оламан. Гарчи бу хотиралар қалбимнинг аллақаерларини ўйиб-ўйиб олса-да, барибир хотиралардан воз кечолмайман…
Бобом Тешабой Исажон ўғли, момом Баҳриниса аяларнинг нуроний чеҳралари, юзларидан ёғилиб турган нур, менгинани навбатма-навбат бағирларига босиб талтайтиришлари, ҳадеганда бир қўлимга сўлқилдоқ нон, иккинчи қўлимга оқ қанднинг саттанг-а катталарини тутқазиб қўйишлари, мактабдан келсам, уч ё тўртта косага турли таомларни сузиб олдимга қўйишлари, мен нодон бўлсам, талтайгандан талтайиб, қайсарларча ўша таомларга ҳам бурнимни жийирганларимни энтикиб-энтикиб эслайман. Ҳар эслаганимда вужудимда бетиним титроқлар туя бошлайман. Сесканиб-сесканиб, куйиб-куйиб эслайман уларни… Оламдан ўтганларига жуда кўп йиллар бўлди. Лекин хотиралар қаримас экан. Улар қалбга қандай ёшда, қай маҳалда жо бўлса абадий ўша ҳолича қоларкан. Бобом, момом ҳали ҳануз тушларимда меҳмон. Ҳануз оппоқ либосли нуронийлар билан биргаликда мени ўртага олиб узундан-узун дуолар қилишади. Алқашади, кўнглимни кўтаришади, сўнгсиздан сўнгсиз дуои жонимда бўлишади. Шундай лаҳзаларда ўйга толаман. Ахир…
«Мени кимлар дунёга келтирган ўзи?..»
Худди шу савол бағримни кемира бошлайди. Ёдимда, онам раҳматли Чўлпоной опа, дадам раҳматли Одилжон ака эди. Фақат улар уч яшарлигимда ажрашиб кетишганди. Суд мени онамнинг қарамоғига, биттагина синглимни дадамнинг ихтиёрига берган экан. Онам қишлоққа қайтгач, мени бобом ва момомга топшириб ўзи бошқа турмуш қилиб кетган…
Буларнинг барчасини яхши эслайман.
Лекин мени барибир ўша савол ўйлантираверади. Умрим бино бўлиб ота меҳри, она меҳри деган тушунчаларни идрок эта олмай, мағзини чақа олмай яшадим ва яшамоқдаман. Онам ҳам, дадам ҳам аллақачон оламдан ўтиб кетишган. Аммо бирор марта бўлсин тушимга киришмайди. Ҳеч бўлмаса, кўнгил учун тушимга кириб ҳол сўрашмайди. Фақат бобом, момомгина тушларимни жаннатларга айлантиришади. Ёруғ дунёда яшашим учун мени доимо олдинга талпинтириб туришади. Хаста юрагимнинг бир четига умид учқунини сочишади. Мен ҳар гал ўша учқунлар қуршовида олдинга интиламан, кўксимда меҳр, шафқатни туяман. Мунглидан мунгли нигоҳларимга ҳам ўша учқунлар олов янглиғ сингиб, оламга боқишларим теранлашганини ҳис эта бошлайман…
Ана шунда осмон-у фалакдан ваҳий келгандек, қулоқларим остида жуда ҳам ёқимли нолага ўхшаш садо жаранглай бошлайди.
— Туққан эмас, боққан, меҳрини берган, умрини бахшида этган, бор-у йўғини тикканларгина ота ва она бўла олади, — дейди ўша садо яна бобом, момомнинг товушида. — Сен бу қисматдан тегишли хулосалар қил. Ҳеч қачон фарзандларингдан меҳр-у шафқатни, эътибор-у хуш муомалангни дариғ тутма!..
Ҳа, шу садогина мени бугун ҳам тик оёқда тутиб туради. Бобожон-у моможонимнинг ғойибона насиҳатларини ҳам ҳақиқатга йўйишдан тийилмайман. Тийилишни истамайман ҳам! Ҳар сафар худди шу насиҳатларга амал қилган кўйи фарзандларимга меҳримни борича улаша бошлайман. Худодан қур-қур қора кўзларимнинг тушига киритиб туришимни ёлвориб сўрайвераман. Оллоҳимдан раҳматли бобомга, жаннати момомга кўпдан-кўп раҳматлар тилайман! Уларни тушларимга кириб туришдан маҳрум этмаслигини сўраб ялинаман, ёлвораман, ўтиниб-ўтиниб сўрайман… Сўрайвераман… Сўрайвераман!.
(давоми бор)
Олимжон ҲАЙИТ