Немец галиме казах-төрек университетында Тәүфикъ Әйдинең иҗатына анализ ясады

(Истанбул, 31 май, «Татар-информ», Рушания Алтай). Әхмәт Ясәви исемендәге халыкара төрек-казах университеты оештырган онлайн җыенда Германиянең Ирекле университеты (Freie Universität) галиме Себастьян Цвиклинский Тәүфикъ Әйдинең иҗаты турында сөйләде.

Немең галименең доклады «Тәүфикъ Әйдинең Советлар Берлеге чорында татар бердәмлеген булдыру планы» дип атала. Ул аны «Тәүфикъ Әйдинең тормыш юлы», «Әйдинең әсәрләренә тәфсилле караш», «Архив документларында Тәүфикъ Әйди» кебек башлыкларга бүлеп аңлатты.

Себастьян Цвиклинский Тәүфикъ Әйдинең иҗатын һәм максатын күбрәк очерклары, сәяхәтнамәләре һәм тәрҗемәләре аша анализлады. Аның татар халкын Татарстаннан читтә Казахстан һәм Урта Азиянең төрле почмакларында яшәүче милләттәшләре белән танытырга тырышуын ассызыклады. Барган җирендәге татарлар белән очрашып, аларның милли тойгыларын уятырга, татар матбугатына игътибарларын арттырырга тырышуын, «Казан утлары» журналы тиражының артуында Әйдинең роле зур булуын әйтте.

Себастьян Цвиклинский яшь татар галиме Рөстәм Галиуллинның Тәүфикъ Әйдине әүлия Чәләбинең сәяхатнамә традицияләрен дәвам итүче буларак бәяләвен белдерде. Миркасыйм Госмановның Әйдинең сәяхәтнамәләрендә күпертүләр һәм мифлар булуына игътибар итүен, әмма татар сәяхатнәмә жанрын яңа баскычка күтәрүен бәян иткәнлеген ачыклады.    

«Тәүфикъ Әйди озак еллар татар җәмәгатьчелегенең игътибарыннан читтә калды. Татар тикшеренүчеләре аның әсәрләрен үлеменнән соң гына бәяли башладылар. 2016 елда Рөстәм Галиуллин Тәүфикъ Әйди турында беренче фәнни хезмәт язды. 2015 елда Татарстан китап нәшрияты Әйдинең дүрт томлык әсәрләре җыентыгын бастырып чыгарды», — дип сөйләде немец галиме.

Тәүфикъ Әйди иҗатына багышланган әлеге җыен Әхмәт Ясәви исемендәге төрек-казах университеты Тюркология тикшеренүләр институты һәм «Идел–Урал тикшеренүләре» фәнни журналы җитәкчелеге тарафыннан Zооm платформасында оештырылды. Немец галиме Себастьян Цвиклинский чыгышын төрек телендә ясады.