İnanç ve ekstremizm: Rusiye qırımlı provoslav ve musulmanlarnı nasıl taqip ete
İlhaq etilgen Qırımnıñ rusiyeli akimiyeti itiqat serbestligini boza – bu aqta Qırım uquqimaye gruppasınıñ «Qırımda din ve itiqad serbestligi» adlı esabatında söz yürsetilmekte. Vesiqada, Rusiye ilhaq etken yarımdada 4 yıl içinde insan aqları bozıluvınen bağlı malümat taqdim etilmekte.
Qırım uquqimaye gruppasınıñ yolbaşçısı Olga Skripnik, Qırımda esasen musulmanlar ve Kyiv Patriarhatına bağlı kilsege qatnağanlar aşalanğanını qayd ete.
Qırım uquqimaye gruppasınıñ mütehassısı Oleksandr Sedov Rusiye akimiyeti ilhaq etilgen Qırımda diniy mensübiyetine köre taqipni arttırğanları aqqında ikâye ete.
İşbu taqiplerniñ esas sebebi – Qırım işğaliniñ kerçek olğanıdır
Oleksandr Sedov
– 2014 senesi aprel ayından 2018 senesi yanvar ayına qadar yarımadada çalışqan KHVdan, rusiyeli akimiyet beyanatlarından, rusiyeli mahkeme qararlarından, adiy vatandaşlar bergen malümatlardan yapılğan diniy esaslı taqip faktlarını topladıq. İşbu taqiplerniñ esas sebebi – Qırım işğaliniñ kerçek olğanıdır, çünki insanlar esasen ekstremizmde qabaatlana, missionerlik faaalyeti içün cezalana. «Yehova şaatları»nı cinaiy cevapkârlıqqa çekeler. Ukraina qanunında böyle sıñırlavlar yoq, tek Rusiyede bar. Qırımda Kyiv Patriarhatına bağlı provoslav kilseni köçmez mülkinden marum eteler. Taqip seviyesi ketken sayın artıp bara. Tünevin telükesizlik hadimleri Nariman Memedeminovnıñ evine tintüv yapmağa kelgen ediler. O, Rusiye ükümeti musulman faallerni taqip etkeni içün raatsız olğanı sebebinden, terroristik faaliyetnen oğraşqanında qabaatlandı.
Oleksandr Sedov, Qırımda taqiplerden qorqmağan yalıñız bir diniy teşkilât olğanını qayd ete.
– Qırımda adalet seçici olaraq qullanıla: normalar Moskva Patriarhatınıñ Rus provoslav kilsesi ve Ukrain provoslav kilsesini alâqadar etmey. Yalıñız provoslav dinini kütkenlerniñ is-duyğuları aqaretlengen vaqıtta teşkerüvler yapıla. Eger böyle formulalar başqa diniy gruppağa nisbeten qullanılğan olsa, onı kimse taqip etmey, yani men duşmanlıq meselesini közde tutam. Kerçek, Qırımnıñ rusiyeli ükümeti böyle beyanatlar yapa ve isteknen «haçlı seferlerde» iştirak ete. Krişnaitlerniñ bir yürüş yapuv teşebbüsi aman yasaqlanğan edi. Aslında, aşalavlar Rus provoslav kilsesiniñ menfaatına yapıla. Qırımnıñ rusiyeli akimiyeti olarğa tabi olmağan bütün teşkilâtlarğa menfiy davrana.
Ukraina «Milliy gazeta-mecmua neşiri»niñ müdiri ve Kyiv Patriarhatı Ukrain provoslav kilsesi cemaatından biri olğan Andrey Şekun, rusiyeli memurlar bu teşkilâtnı sevmegeni aqqında hatırlata.
– İlhaqtan soñ Kyiv Patriarhatınıñ Ukrain provoslav kilsesiniñ Qırımdaki odalarını çekip alalar, Ukraina zamanında ayırılğan topraq damartılarını elge keçirmege areket eteler. Kerçekte yalıñız doquz dane parafiya çalışıp ola. Böyleliknen Rusiye bu kilselerni yoq etmege areket etip, olarnı yarımadadan sıqıp çıqarmağa istey. Anda bütün diniy merasimler ukrain tilinde ötkerile, bir de KP UPK Qırımda ilhaqnı tanımağan ve Rusiye qanunlarına köre ğayrıdan qayd yaptırmağan yekâne kilsedir. İşte, siyasiy taqipler bu sebepten yapıla.
Ukraina qıta qısmındaki Qırım musulmanları diniy idaresiniñ müftisi Ayder Rustamov, Qırımda repressiyalar esasen qırımtatarlarğa qarşı yapılğanını ayta.
Repressiya maşnası öz işini yapa. Rusiyede monarhiya qurulayata
Ayder Rustamov
– Yarımadada ekstremizm ve «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtına qarşı küreş yapılğanını manaçıq etip, kütleviy sürette qırımtatarlar ve musulmanlar taqip etile. Yalıñız 2018 senesi yanvar ayında 25 kişi bu şekilde taqip altına tüşti. Ruslan Zeytullayev ve başqalarına nisbeten qabaatlav qararları qabul etildi. Rusiyeli ükümet aynı zamanda siyasetnen degil de, barışıqlı missioner faaliyetinen oğraşqan «Tabliğ cemaatı» islâm aqıntısını da taqip ete. Lâkin qırımtatar faktorı epbir üstünlik qazana. Rusiye telükesizlik hızmetleri ötkergen tintüv, tevqif ve saire taqipler esasen bularnen bağlı. Repressiya maşnası öz işini yapa. Bu sözni aymaqtan çekinmem amma, Rusiyede monarhiya qurulayata.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)