Κτίρια-στολίδια από όλα τα αρχιτεκτονικά ρεύματα
Μια γοητευτική αποκάλυψη για το κοινό και ένα ανεξάντλητο πεδίο έρευνας για τους μελετητές της αρχιτεκτονικής είναι η πόλη του Πειραιά, καθώς σε αυτήν συναντώνται όλα τα αρχιτεκτονικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν μέσα σε μια εκατονταετία, από το 1830 μέχρι το 1940. Αυτό προκύπτει από την καταγραφή του αρχιτεκτονικού πλούτου της πόλης, που ξεκίνησε το περασμένο φθινόπωρο από ομάδα έμπειρων αρχιτεκτόνων και αρχαιολόγων και τα πρώτα αποτελέσματά της θα παρουσιαστούν αύριο το απόγευμα στην Ιωνίδειο Σχολή.
Από τα ταπεινά προσφυγικά σπίτια, μέχρι τις πολυτελείς νεοκλασικές επαύλεις και τα μοναδικά αριστουργήματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, η αρχιτεκτονική ποικιλία της πόλης εντυπωσιάζει. Μία βόλτα στον Πειραιά είναι, όπως εξηγούν οι ειδικοί, μια διαδρομή στην ιστορία του αλλά και στην κοινωνική του διαστρωμάτωση η οποία αποτυπώθηκε με διαύγεια στα οικοδομήματά του.
Το Δημοτικό θέατρο του Πειραιά, στην πλατεία Κοτζιά, αποτελεί ένα από τα ωραιότερα θεατρικά κτίρια του 19ου αιώνα και θεμελιώθηκε το 1884. Το νεοκλασικό κτίριο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ι. Λαζαρίμο
Προσφάτως ολοκληρώθηκε η καταγραφή των κτιρίων στο Β’ Δημοτικό Διαμέρισμα του Πειραιά, κατά τη διάρκεια της οποίας εντοπίστηκαν 350 κτίρια της περιόδου 1830-1940. Η «Καταγραφή και ανάδειξη κτιρίων 19ου και 20ού αιώνα στον Πειραιά» υλοποιείται από τη MONUMENTA παράλληλα με τη συλλογή προφορικών μαρτυριών από κατοίκους για την ιστορία των κτιρίων της πόλης – ακόμη και των κατεδαφισμένων.
Ποικιλία μορφών και τύπων
«Πειραιάς είναι το εργαστήρι μαρμελάδας των Αρμενίων στην Παλιά Κοκκινιά με τις συκιές στην αυλή – που επισκέφθηκα πριν από λίγες ημέρες όταν έμαθα ότι κατεδαφίζεται – Πειραιάς είναι και το Μέγαρο Μεταξά», λέει στα «ΝΕΑ» η αρχιτέκτονας Σταματίνα Μαλικούτη, ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ και επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος.
Στην οδό Ηρώων Πολυτεχνείου βρίσκεται ένα από τα ωραιότερα εκλεκτικιστικά κτίρια του Πειραιά. Ανήκε στον μεγαλέμπορο κάρβουνου, Ι. Καζανόβα. Κτίστηκε τη δεκαετία του 1920 από την εταιρεία «Μπετόν Αρμέ» – μετέπειτα Εργοληπτική – και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ιωάννη Ζολώτα
«Σε αυτήν την ποικιλία μορφών και τύπων, στην ποικιλία μεγέθους και κλίμακας κτιρίων έγκειται το ενδιαφέρον της πειραϊκής αρχιτεκτονικής. Ο Πειραιάς δεν έχει ασυνέχειες. Παρουσιάζει μια “συνολικότητα”, έναν ολοκληρωμένο κύκλο αρχιτεκτονικής εξέλιξης στο διάστημα 1840-1940, η οποία – παρά τις απώλειες – είναι ακόμη αντιληπτή. Δυστυχώς αυτό το σοβαρό ζήτημα της «συνέχειας» διακυβεύεται σήμερα με τις αθρόες κατεδαφίσεις.
Στην οδό Ηρώων Πολυτεχνείου βρίσκεται ένα από τα ωραιότερα εκλεκτικιστικά κτίρια του Πειραιά. Ανήκε στον μεγαλέμπορο κάρβουνου, Ι. Καζανόβα. Κτίστηκε τη δεκαετία του 1920 από την εταιρεία «Μπετόν Αρμέ» – μετέπειτα Εργοληπτική – και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ιωάννη Ζολώτα
Χαρακτηριστική περίπτωση μια πολύ όμορφη διώροφη κατοικία σε ρυθμό Μπαουχάους στην οδό Ζαννή, η οποία με έκπληξή μου είδα ότι κατεδαφίστηκε ενώ παράδειγμα απαξίωσης είναι το εργοστάσιο Φουστάνου, στη διασταύρωση Ομηρίδου Σκυλίτση και Δεληγιώργη, το οποίο δυστυχώς βρίσκεται πλέον σε πολύ κακή κατάσταση», εξηγεί.
Χτίστηκε το 1932 και ήταν το μεγαλύτερο κτίριο δημόσιας εκπαίδευσης στον Πειραιά. Στο ισόγειό του δημιουργήθηκαν καταστήματα, τα οποία εξασφάλισαν τα έξοδα λειτουργίας του Γυμνασίου ενώ εκτός των άλλων υπήρχε πρόβλεψη για να δημιουργηθούν εντός του σχολείου πρότυπο σκοπευτήριο και μαθητικά λουτρά, καθώς πολλά σπίτια την εποχή εκείνη δεν διέθεταν τρεχούμενο νερό
Στην οδό Φίλωνος βρίσκεται ένα από τα λιγοστά κτίρια του Μοντέρνου Κινήματος του Πειραιά. Κτίστηκε το 1935, όπως δηλώνει η επιγραφή με τη χρονολογία
Νεοκλασικισμός, εκλεκτικισμός, κτίρια με στοιχεία αρτ νουβό και αρτ ντεκό, Μοντέρνο Κίνημα, όλα συναντώνται στον Πειραιά. «Δεν είναι τυχαίο», λέει η κ. Μαλικούτη. «Μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1860 η πόλη ακολούθησε ανοδική πορεία με θεαματική ανάπτυξη της οικονομίας και εισροή πληθυσμού. Εξελίχθηκε σε ένα ακμαίο αστικό κέντρο, με ολοκληρωμένες υποδομές και μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν το τέταρτο λιμάνι της Μεσογείου. Η ανάπτυξή του ανακόπηκε από τα γεγονότα της δεκαετίας του 1920, όμως ακόμη και αυτά ενίσχυσαν το πολυπαραγοντικό πλαίσιο της εξέλιξής του».