Makedonska vlada objavila 'crnu listu' ljudi koji se bore u Siriji

Vlada Severne Makedonije objavila je prvi put spisak od 15 makedonskih državljana koji su učestvovali u paravojnim formacijama u Siriji i "Islamskoj državi" (IDIL). Uvedene su im finansijske sankcije zbog učešća u ratu u Siriji i finansiranja drugih da učestvuju u ratu.

Imena 15 muškaraca starosti oko 30 godina koji su napustili Severnu Makedoniju da bi se pridružili militantnoj organizaciji "Islamska država" u ratu u Siriji prvi put su se našla na listi koju je makedonska vlada objavila u Službenom listu i na sajtu Uprave finansijskog obaveštavanja.

Oni su finansijski kažnjeni odlukom Vlade zbog učešća u ratu u Siriji koji traje već 11 godina i davanja novca za druge da učestvuju u ratu kao deo IDIL-a. Reč je o ljudima koji nisu u zemlji i protiv njih je već vođena istraga i raspisana međunarodna poternica.

Odluka Vlade o restriktivnim finansijskim merama znači da je ovim osobama zabranjeno korišćenje, prenos ili na drugi način raspolaganja imovinom, zabrana stavljanja na raspolaganje bilo koje imovine, direktno ili indirektno, i zabrana uspostavljanja ili nastavka poslovnog odnosa.

Podaci iz juna 2021:

Petnaestorica sa finansijske "crne liste" napustili su zemlju 2014. i 2015. kao pripadnici IDIL-a da bi se borili u Siriji. Neki od njih su procesuirani jer su obezbedili novac za ljude koji odlaze ili su prisutni u Siriji, dok je drugi deo podsticao druge ljude sa porodicama da odu u Siriju.

Nekoliko njih, pored učešća u paravojnim formacijama, terete i da su na društvenim mrežama podsticali druge ljude da im se pridruže ponovnim objavljivanjem dokumentarca "Čast džihadu, poruka Balkanu". Većina su muškarci ne stariji od 30 godina. Neki od njih su na društvenim mrežama objavili sopstvene fotografije kako bi se "pohvalili" da su deo paravojne formacije "Islamska država" koja deluje na teritoriji Sirije i Iraka.

Šta kazne znače za borce na stranim ratištima?

Ovakav pristup objavljivanja spiska sa imenima boraca iz zemlje na stranim ratištima podrazumeva ispunjavanje obaveza i kriterijuma koji proističu iz međunarodnih konvencija i sprovođenje sistema restriktivnih mera, objašnjava za Radio Slobodna Evropa (RSE) profesor Fakulteta za bezbednost Zlate Dimovski.

"To bi značilo jednostavno praćenje ili eventualno sprečavanje dalje finansijske dobiti iz inostranstva, što bi rezultiralo eventualnim zaustavljanjem njihovih aktivnosti ili eventualnim prekidom tih sredstava koja tamo primaju, ako budu identifikovani i pronađeni na ratištima. I jednostavno ne bi mogli da prebace ta sredstva u našu zemlju. Što znači da je cilj ometati ili onemogućiti u njihovim osnovnim motivima da im novac legne na račune ili da ga koriste u gotovini", kaže Dimovski.

Samet Šabani iz nevladine organizacije "Horizont", koja je deo projekta za reintegraciju povratnika sa stranih ratišta, smatra da ovakve restriktivne mere sprečavaju širenje akata vezanih za terorizam. Ali upozorava da treba razmotriti i druge posledice.

"Ali mislim da ove mere treba da budu vremenski ograničene kada su u pitanju mere prema određenim licima. Ovakve mere se ne mogu preduzimati u nedogled, kao što je to učinila Vlada, jer se na taj način dotična lica mogu obeshrabriti da se reintegrišu u domovinu. Neodređivanje vremenskog okvira za takve mere može podstaći ljude na dodatnu frustraciju i traženje drugih kriminalnih alternativa", kaže Šabani.

Projekti rehabilitacije

Vlada Severne Makedonije je 2018. godine usvojila Nacionalnu strategiju za borbu protiv terorizma, kao i Nacionalni plan za reintegraciju, resocijalizaciju i rehabilitaciju povratnika iz stranih vojski i njihovih porodica.

U zemlji je pokrenut projekat nekoliko nevladinih organizacija među kojima je i "Horizont", koji se bavi procesom rehabilitacije i resocijalizacije povratnika sa stranih ratišta, vredan 600.000 evra, a finansira ga Globalni fond za angažovanje i otpornost zajednice – GCERF.

Njegov cilj je da pokrije više aspekata zajednice koja će prihvatiti povratnike iz inostranih sukoba i njihove porodice, a koja će biti aktivna u podizanju svesti za prevenciju i borbu protiv nasilnog ekstremizma, uključujući krajnje desničarski ekstremizam i etnonacionalizam.

Da li se i u Ukrajini bore makedonski borci?

Profesor Dimovski kaže da je potrebno više raditi na merama za deradikalizaciju i resocijalizaciju u sistemu. On kaže da je moguće nastaviti intenziviranje odlaska ljudi iz zemlje na strana ratišta, jer je sada i u Ukrajini rat koji je počeo u februaru ove godine nakon ruske ničim izazvane invazije.

"Tamo još uvek nemamo identifikovane osobe, ali se pretpostavlja da imamo ljude koji su prošli različitim kanalima i bore se na jednoj strani, a nisu legitimni da to rade", kaže on.

Do sada je najmanje 156 ljudi otišlo iz Severne Makedonije na strana ratišta, prema poslednjim procenama obaveštajnih službi i nevladinih organizacija objavljenim u prvom kvartalu ove godine.

Prema do sada objavljenim podacima, njih 83 vratilo se u zemlju. Veliki broj se suočio sa suđenjima i osuđen je na višegodišnje zatvorske kazne. Najnoviji dostupni sudski podaci pokazuju da je 30 osoba osuđeno na zatvorske kazne, koje se prema poslednjim izmenama krivičnog zakona kreću od 6 do 9 godina. Dosadašnjim zakonom neki od osuđenih za učešće u stranim paravojnim formacijama pušteni su iz zatvora.

U Siriji nakon sukoba na protestima u martu 2011. godine, izbio je rat između snaga Asadovog režima i opozicionih grupa koje su se okupile u formaciju pod nazivom Slobodna sirijska armija. Prema podacima UN potvrđeno je da su poginuli okol 350.000 ljudi, ali se pretpostavlja da je broj mnogi veći.

Sirija je pre rata imala oko 22 miliona stanovnika, a prema podacima Visokog komesarijata Ujedinjenih nacija za izbeglice (UNHCR), najmanje 6,6 miliona Sirijaca je bilo prinuđeno da napusti zemlju.