HRW: Izraelske vlasti prekoračile prag diskriminacije Palestinaca

Izraelske vlasti čine zločine protiv čovječnosti, aparthejd (apartheid) i progon, navodi se u izveštaju Human Rights Watch-a (HRW) objavljenom u utorak 27. aprila.

Izvještaj se zasniva na analizi sveobuhvatne politike izraelske vlade da održi dominaciju jevrejskih Izraelaca nad Palestincima i teškim zlostavljanjima počinjenim nad Palestincima koji žive na okupiranoj teritoriji, uključujući istočni Jerusalim.

U izvještaju napisanom na 213 stranica pod nazivom „Prekoračen prag: izraelske vlasti i zločini aparthejda i progona“, ispituje se izraelski odnos prema Palestincima.

Izvještaj daje trenutnu sliku politike izraelske vlade, koja vlada područjem između rijeke Jordan i Sredozemnog mora, naseljenog dvjema grupama približno jednake brojnosti, privilegujući jevrejske Izraelce dok vrši represiju na Palestinu, naročito na okupiranoj teritoriji.

„Istaknute ličnosti već godinama upozoravaju da aparthejd vreba iza ugla ako se odnos izraelske vlasti prema Palestincima ne promijeni“, rekao je Kenneth Roth, izvršni direktor Human Rights Watch-a.

Aparthejd i progon na okupiranoj teritoriji

„Ova detaljna studija pokazuje da su izraelske vlasti već prekoračile liniju i da čine zločine protiv čovječnosti, aparthejd i progon“.

Otkriće apartheida i progona ne mijenjaju pravni status okupirane teritorije koju čini Zapadna obala, uključujući Istočni Jerusalim i Gazu.

Prvobitno smišljen za Južnu Afriku, danas je aparthejd univerzalni pravni pojam.

Aparthejd je načelo i politika rasne segregacije u Južnoafričkoj Republici uvedena 1948. koju je vladajuća manjina stanovništva evropskog porijekla provodila prema bantuskim narodima i etničkim skupinama neevropskoga, odnosno mješovitog porijekla.

Danas zabrana, posebno teške institucionalne diskriminacije i ugnjetavanja ili aparthejda, predstavlja osnovni princip međunarodnog prava.

Međunarodna konvencija o suzbijanju i kažnjavanju zločina aparthejda iz 1973. godine i Rimski statut Međunarodnog krivičnog suda (MKS) iz 1998. godine apartheid definišu kao zločin protiv čovečnosti koji se sastoji od tri osnovna elementa.

U prvom redu to je namjera da se održi dominacija jedne rasne grupe nad drugom.

Takođe sistematsko ugnjetavanje dominantne grupe nad marginalizovanom grupom i nehumana djela.

Danas se pod pojmom rasna skupina podrazumijeva ne samo određivanje na osnovu genetskih osobina već i na osnovu porijekla, nacionalnog ili etničkog, kako je definisano u Međunarodnoj konvenciji o uklanjanju svih oblika rasne diskriminacije.

Zločin protiv čovječnosti progona, kako je definisan Rimskim statutom i međunarodnim običajnim pravom, sastoji se u ozbiljnom lišavanju osnovnih prava rasne, etničke ili druge grupe sa namjerom diskriminacije.

Načini sistematskog ugnjetavanja Palestinaca

HRW je otkrio da se navedeni zločini vrše na okupiranoj teritoriji, kao dio jedinstvene politike izraelske vlade. Ta politika ima za cilj da održi dominaciju jevrejskih Izraelaca nad Palestincima širom Izraela i okupirane teritorije.

Na okupiranoj teritoriji primjenjuje se sistematsko ugnjetavanje i nehumani postupci protiv Palestinaca koji tamo žive.

Oslanjajući se na dugogodišnju dokumentaciju o ljudskim pravima, studije slučaja i pregled vladinih dokumenata, izjava zvaničnika i drugih izvora, HRW je uporedio politike i prakse prema Palestincima na okupiranoj teritoriji i Izraelu sa onima koji se tiču Jevreja Izraelaca, u tim oblastima.

HRW je pisao izraelskoj vladi u julu 2020.g, tražeći da se izjasne o ovim pitanjima, ali nije dobio odgovor.

Širom Izraela i okupirane teritorije, izraelske vlasti nastoje da okupiraju zemljište za jevrejske zajednice, a Palestinace izoliraju u gustim naseljenim teritorijama.

Vlasti su usvojile politike za ublažavanje onoga što su otvoreno opisali kao „demografsku prijetnju“ od strane Palestinaca.

Na primer, u Jerusalimu vladin plan za opštinu, uključujući i zapadni i okupirani istočni dio grada, postavlja za cilj „održavanja čvrste jevrejske većine u gradu“, pa čak i precizira demografske odnose koje nastoji zadržati.

Da bi održale dominaciju, izraelske vlasti sistematski diskriminišu Palestince.

Institucionalna diskriminacija s kojom se palestinski građani Izraela suočavaju uključuje zakone koji omogućavaju stotinama manjih jevrejskih gradova da onemoguće Palestincima ista prava.

Umanjuju im i budžete za palestinske škole u poređenju sa onima koji su na raspolaganju jevrejskoj izraelskoj djeci.

Na okupiranoj teritoriji, težina represije uključuje i nametanje drakonske vojne vlasti Palestincima, dok se Jevrejima Izraelcima, koji žive odvojeno u istim područjima, pružaju puna prava prema izraelskom građanskom zakonu, što predstavlja sistematsko ugnjetavanje koje se definiše kao aparthejd.

Izraelske vlasti na okupiranoj teritoriji vrše teške zloupotrebe osnovnih prava i čine nehumana djela koja su aparthejd, uključujući ograničavanje kretanja zatvaranjem Gaze i uvođenje dozvola za kretanje, oduzimanje više od trećine zemljišta na Zapadnoj obali.

Takođe, u izvještaju se navodi i da su u dijelovima Zapadne obale surovi uslovi koji su doveli do prisilnog premiještanja hiljada Palestinaca iz njihovih domova, uskraćivanja prava boravka stotinama hiljada Palestinaca i nepoštivanja osnovnih građanskih prava milionima Palestinaca.

Mnoge zloupotrebe su evidentirane poput gotovo kategoričnog uskraćivanja građevinskih dozvola Palestincima i rušenja hiljada domova pod izgovorom da im nedostaju dozvole.

Takođe onemogućeno im je spajanje porodica u slučajevima gdje je dio porodice na izraelskoj teritoriji, a dio na okupiranoj teritoriji.

Čak i kada je sigurnost navedena kao razlog politike prema Palestincima, ona ne opravdava aparthejd i progon.

Ozakonjena nasilna okupacija i diskriminacija

"Uskraćivanje osnovnih prava milionima Palestinaca, bez ikakvog legitimnog sigurnosnog opravdanja i isključivo zato što su Palestinci, a nisu Jevreji, nije samo stvar nasilne okupacije", rekao je Roth, izvršni direktor Human Rights Watch-a.

„Ove politike, koje jevrejskim Izraelcima daju ista prava i privilegije gdje god da žive i diskriminišu Palestince u ovisnosti od toga gdje žive, odražavaju politiku privilegovanja jednog naroda na štetu drugog“.

Izjave i akcije izraelskih vlasti poslednjih godina, uključujući usvajanje zakona sa ustavnim statusom 2018. godine, kojim je Izrael uspostavljen kao „nacionalna država jevrejskog naroda“, sve veći broj zakona koji dodatno privileguju izraelske naseljenike na Zapadnoj obali, u odnosu na Palestince, kao i masovno širenje naselja tokom poslednjih godina i prateća infrastruktura koja povezuje naselja sa Izraelom, razjasnili su njihovu namjeru da održe dominaciju jevrejskih Izraelaca.

Preporuke HRW i poziv međunarodnoj zajednici da se uključi

Izraelske vlasti trebale bi ukloniti sve oblike represije i diskriminacije kojima se privileguju jevrejski Izraelci na štetu Palestinaca, uključujući i slobodu kretanja, raspodjelu zemlje i resursa, pristup vodi, električnoj energiji i drugim uslugama, te dodjelu građevinskih dozvola, navedeno je u izvještaju HRW.

Tužilaštvo Međunarodnog krivičnog suda (MKS) trebalo bi da istraži i procesuira one koji su umiješani u zločine protiv čovječnosti aparthejda i progona.

HRW poziva države da, u skladu sa svojim nacionalnim zakonima, nametnu pojedinačne sankcije, uključujući zabrane putovanja i zamrzavanje imovine, službenicima odgovornim za počinjenje ovih zločina.

Zločini protiv čovječnosti trebalo bi da podstaknu međunarodnu zajednicu da preispita prirodu svog angažmana u Izraelu i Palestini i usvoji pristup u skladu sa ljudskim pravima i odgovornost, a ne da se fokusira samo na „mirovni proces“.

Zemlje bi trebalo da uspostave istražnu komisiju UN-a za istragu sistematske diskriminacije i represije u Izraelu i Palestini i imenuju izaslanika UN-a za zločine progona i aparthejda sa mandatom da preporuči međunarodne akcije za zaustavljanje progona i aparthejda širom svijeta.

Zemlje bi trebalo da uslovljavaju prodaju oružja, vojnu i bezbjednosnu pomoć Izraelu, kao bi izraelske vlasti preduzele konkretne korake ka sprječavanju počinjenja ovih zločina.

Zemlje bi trebalo da provjere sporazume, načine saradnje i sve oblike trgovine i odnosa sa Izraelom kako bi se utvrdili oni koji direktno doprinose izvršenju zločina, kako bi se okončalo kršenje ljudskih prava, a tamo gdje to nije moguće, prekinule aktivnosti i finansiranje koji omogućavaju nastavak ovih teških zločina.

„Iako veliki dio svijeta, pola vijeka okupacije Izraela tretira kao privremenu situaciju, koju će decenijama dug „mirovni proces“ uskoro okončati, ugnjetavanje Palestinaca tamo dostiglo je tačku koja ispunjava definiciju zločina apartheida i progona“, rekao je Roth, izvršni direktor Human Rights Watch-a.

„Oni koji teže izraelsko-palestinskom miru, bilo da se radi o jednoj ili dvije države ili o konfederaciji, u međuvremenu bi trebali prepoznati ovu stvarnost onakvom kakva ona jeste i poduzeti korake ka zaštiti ljudskih prava i okončanje zločina“ zaključio je Roth.

Izraelski zvaničnici žestoko se protive optužbama 

Izraelski zvaničnici žestoko se protive optužbama za aparthejd.

„Svrha ovog lažnog izveštaja ni na koji način nije povezana sa ljudskim pravima, već sa kontinuiranim pokušajem HRW-a da podrije pravo države Izrael da postoji kao nacionalna država jevrejskog naroda“, rekao je ministar za strateška pitanja Michael Biton za Reuters.

Tužilac Međunarodnog krivičnog suda rekao je u martu 2021. da će formalno istražiti ratne zločine na palestinskim teritorijama, nakon što su sudije MKS-a presudile da je sud nadležan.

Palestinska uprava pozdravila je presudu, ali izraelski premijer Benjamin Netaniahu osudio ju je kao antisemitizam i rekao da Izrael ne priznaje nadležnost suda.