Ενας ύπουλος εχθρός στο μη παστεριωμένο γάλα – Πολλά κρούσματα στην Ελλάδα
Η κατανάλωση μη παστεριωμένου γάλακτος φαίνεται πως αποτελεί σπάνια, πλην όμως όχι αμελητέα, συνήθεια, κυρίως στις αγροτικές περιοχές της χώρας μας, εγκυμονώντας σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) η Ελλάδα συγκέντρωσε (και) το 2022 τα περισσότερα κρούσματα βρουκέλλωσης – μίας νόσου που κατά κανόνα μεταδίδεται από τα μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Οπως προκύπτει από τα αναλυτικά δεδομένα της ίδιας έκθεσης σε διάστημα 12 μηνών καταγράφτηκαν 199 κρούσματα σε 18 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΕ – ΕΟΧ). Επιπλέον, τα δεδομένα δείχνουν πως η αναλογία των κρουσμάτων της λοίμωξης ήταν κατά μέσον όρο 0,04 ανά 100.000 πληθυσμού, με την Ελλάδα να βρίσκεται στην υψηλότερη θέση (η αναλογία ήταν 0,33 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού), με αποτέλεσμα να συγκεντρώνει το 17,5% επί του συνόλου των κρουσμάτων.
Στην έκθεση επίσης αναφέρεται πως η βρουκέλλωση παρουσιάζει εποχιακή διακύμανση. Ετσι, τα λιγότερα κρούσματα στην Ευρώπη αναφέρθηκαν τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο ενώ τα περισσότερα τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο. Εντός των συνόρων πάντως τα κρούσματα κορυφώνονται τους μήνες Απρίλιο, Μάιο και Ιούνιο.
Αναφορικά με το φύλο των ασθενών, οι δύο στους τρεις ήταν άνδρες σε όλη τη Γηραιά Ηπειρο. Και όπως διαπιστώνει κανείς, ο αριθμός των κρουσμάτων αυξανόταν με την ηλικία.
Μάλιστα, η υψηλότερη αναλογία καταγράφηκε στους άνδρες ηλικίας άνω των 65 ετών (0,08 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού).
Οι ειδικοί του Κέντρου κατάφεραν μάλιστα να αντλήσουν λεπτομέρειες για την έκβαση της υγείας του 40% των ασθενών. Και όπως ενημερώνουν, η πλειονότητα αυτών (δηλαδή το 70%) χρειάστηκε να νοσηλευτεί σε νοσοκομείο. Ευτυχώς πάντως δεν καταγράφτηκε κανένας θάνατος.
Τι είναι η βρουκέλλωση. Η βρουκέλλωση ή μελιταίος πυρετός προκαλείται από βακτήρια του γένους Brucella, εξηγούν οι ειδικοί του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Η μετάδοση γίνεται μέσω επαφής με μολυσμένα ζώα (κυρίως αιγοπρόβατα, βοοειδή, χοίρους) ή μέσω κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων που δεν παρασκευάστηκαν με ασφαλή τρόπο (π.χ. από γάλα που δεν παστεριώθηκε ή δεν βράστηκε). Το διάστημα από την έκθεση στο βακτήριο μέχρι την εκδήλωση νόσου (χρόνος επώασης) είναι συνήθως πέντε έως εξήντα μέρες. Τα συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, εφίδρωση, αρθραλγία, αδυναμία, κακουχία και κεφαλαλγία. Η οξεία λοίμωξη μπορεί να αφήσει χρονιότητες συχνά με οστεοαρθρική εντόπιση ή μπορεί μετά την αρχική επιτυχή θεραπεία να εμφανιστούν σε βάθος χρόνου υποτροπές/αναζωπυρώσεις της νόσου.
Οπως το ECDC έτσι και ο ΕΟΔΥ υπογραμμίζουν πως η Ελλάδα, όπως και η Ισπανία και η Πορτογαλία, δεν έχουν απαλλαγεί επίσημα από τη νόσο. Αρκεί κανείς να αναλογιστεί πως κατά το διάστημα 2004-2022 δηλώθηκαν 2.620 κρούσματα εντός των συνόρων. Η επίπτωση της βρουκέλλωσης κατά το διάστημα 2004-2021 παρουσίασε συνολικά πτωτική τάση. Ομως, η σημαντική μείωση της συχνότητας των κρουσμάτων κατά τα έτη 2020 και 2021 αποδίδεται στην υποδήλωση του νοσήματος λόγω της απασχόλησης σημαντικού μέρους του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού στη συνεχιζόμενη πανδημία COVID-19 αλλά και στη μειωμένη προσέλευση ασθενών για άλλες παθήσεις πλην COVID-19 στα νοσοκομεία.
Για την ιστορία, η υψηλότερη επίπτωση που καταγράφηκε στη χώρα μας ήταν το 2008 (3,1/100.000) και οφειλόταν σε τοπική συρροή κρουσμάτων στο νησί της Θάσου, με 111 κρούσματα, που προκλήθηκε λόγω κατανάλωσης τοπικών γαλακτοκομικών που δεν παστεριώθηκαν και δεν παρασκευάστηκαν με τρόπο που εξασφάλιζε την υγιεινή τους κατάσταση.
Μία σημαντική λεπτομέρεια είναι πως διαχρονικά η υψηλότερη μέση ετήσια δηλούμενη επίπτωση σε επίπεδο περιφερειών καταγράφηκε στη Θεσσαλία (4,9/100.000 πληθυσμού) και τη Δυτική Ελλάδα (3,1/100.000 πληθυσμού) ενώ η Κρήτη (0,2/100.000 πληθυσμού), το Νότιο Αιγαίο (0,3/100.000 πληθυσμού) και το Βόρειο Αιγαίο (0,4/100.000 πληθυσμού) παρουσίασαν τη χαμηλότερη επίπτωση.
Παράγοντες κινδύνου. Οι επιστήμονες του ΕΟΔΥ ανέλυσαν περαιτέρω τα δεδομένα ώστε να σκιαγραφήσουν το προφίλ των ασθενών. Οπως διαπιστώνουν επί του συνόλου των ασθενών, επάγγελμα ή ενασχόληση υψηλού κινδύνου είχε η πλειοψηφία (65,7%). Η κατανάλωση μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών ανήλθε στο 58,5% του συνόλου των ασθενών. Από τους ασθενείς χωρίς επάγγελμα ή ενασχόληση υψηλού κινδύνου, οι περισσότεροι (64,8%) ανέφεραν κατανάλωση μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών. «Επομένως ένας όχι αμελητέος αριθμός κρουσμάτων είναι πιθανό ότι μολύνθηκε καταναλώνοντας απαστερίωτα ακατάλληλα γαλακτοκομικά» σημειώνουν. Το έτος 2022, 64,6% των ασθενών δήλωσαν κτηνοτροφία ως ενασχόληση ή επάγγελμα και 46,9% ανέφεραν κατανάλωση μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών.
Η λίστα με τους επιπλέον κινδύνους. Οι ειδικοί των Κέντρων Ελέγχων και Πρόληψης Νοσημάτων στις ΗΠΑ (CDC) τονίζουν πως η κατανάλωση νωπού γάλακτος μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ασθένειες. Και προσθέτουν ότι «η παστερίωση είναι η διαδικασία θέρμανσης του γάλακτος σε αρκετά υψηλή θερμοκρασία για αρκετό χρόνο ώστε να σκοτωθούν τα επιβλαβή μικρόβια στο γάλα. Τα μικρόβια αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν βακτήρια όπως το καμπυλοβακτηρίδιο, το E. coli ή η σαλμονέλα, ιούς και παράσιτα».
Διευκρινίζουν, δε, με νόημα πως τα περισσότερα από τα διατροφικά οφέλη του νωπού γάλακτος είναι διαθέσιμα και με την κατανάλωση παστεριωμένου γάλακτος, χωρίς τον κίνδυνο ασθένειας που συνεπάγεται από την κατανάλωση νωπού γάλακτος. Το ίδιο άλλωστε ισχύει και για τα λοιπά προϊόντα που παράγονται από το γάλα, όπως είναι το γιαούρτι, το μαλακό τυρί και το παγωτό.
Ποιοι πρέπει να προσέχουν. Το CDC αναφέρει πως παρότι οποιοσδήποτε, ακόμη και υγιείς ενήλικες, μπορεί να αρρωστήσει από την κατανάλωση νωπού γάλακτος, ορισμένα άτομα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Αναλυτικότερα, οι άνθρωποι που κινδυνεύουν περισσότερο από σοβαρή ασθένεια είναι:
- Ενήλικες 65 ετών και άνω
- Παιδιά κάτω των 5 ετών
- Ατομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα
Επίσης, το νωπό γάλα και τα προϊόντα νωπού γάλακτος, όπως το μαλακό τυρί, μπορεί να είναι μολυσμένα με Λιστέρια. Η μόλυνση από το συγκεκριμένο βακτήριο είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τις έγκυες γυναίκες, καθώς μπορεί να προκαλέσει αποβολή, πρόωρο τοκετό ή ακόμη και θάνατο του εμβρύου. Συνεπώς «τα άτομα που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες δεν πρέπει ποτέ να καταναλώνουν νωπό γάλα ή προϊόντα που παρασκευάζονται από αυτό».