Հայաստանն ու Ադրբեջանը կրկին հարաբերություններն են պարզում սահմանին. Коммерсантъ
Ռուսական «Կոմերսանտ» պարբերականը հոդված է հրապարակել, որում անդրադարձել է հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող իրավիճակին: Հոդվածում մասնավորապես ասվում է, որ հայ-ադրբեջանական սահմանին իրավիճակն արագորեն սրվում է: Հինգշաբթի գիշերը ադրբեջանական զինուժը գերեվարել է 6 հայ զինծառայողի՝ նրանց որակելով «դիվերսանտներ»: Երևանը մեղադրել է ադրբեջանական կողմին հայկական տարածքում մարդկանց առևանգելու համար: Նիկոլ Փաշինյանը կրկին հայտարարել է, որ սրացումը հնարավոր չէ դադարեցնել առանց արտաքին միջամտության. նա առաջարկել է սահմանին դիտորդներ տեղակայել Ռուսաստանից կամ Մինսկի խմբի համանախագահ հանդիսացող ցանկացած այլ երկրից: Շուտով պարզվել է, որ նույնիսկ կառավարության ոչ բոլոր անդամներն են կիսում Փաշինյանի դիրքորոշումը. երեկոյան հետևել է Հայաստանի արտգործնախարար Արա Այվազյանի հրաժարականը:
Ըստ ՀՀ ՊՆ-ի՝ 6 զինծառայող գերեվարվել է «սահմանից 800 մետր հեռավորության վրա ինժեներական աշխատանքներ իրականացնելիս»: Դեպքը տեղի է ունեցել Հայաստանի Գեղարքունիքի մարզի Կութ գյուղի շրջանում, որը սահմանակցում է Արցախի Քարվաճառի շրջանի հետ:
Աղբյուրը նկատում է, որ մինչ վերջերս այս սահմանը ձևական էր. Քարվաճառի շրջանը գտնվում էր Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության (ԼՂՀ) վերահսկողության տակ: Այնուամենայնիվ, այժմ սահմանի այս հատվածը դարձել է գրեթե ամենալարվածը ՝ Սյունիքի հետ հավասար, որտեղ մի քանի շաբաթ շարունակվում է երկու երկրների զորքերի դիմակայությունը:
Մայիսի 25-ին, ըստ Երևանի, սահմանին սպանվել է 32-ամյա սերժանտ: Ադրբեջանում պնդում են, որ նա մահացել է ճանապարհատրանսպորտային պատահարի հետևանքով: Նոր, պոտենցիալ շատ ավելի պայթյունավտանգ դեպքը իրավիճակն էլ ավելի է շեղում սրման ուղղությամբ, գրում է «Կոմերսանտ»-ը:
«6 հայ զինծառայող առևանգվել է Հայաստանի տարածքից, ոչ թե գերի է վերցվել: Դա արվել է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում, որտեղ նրանք սահմանի կարգավորման, սահմանային տարածքի ականապատման աշխատանքներ են իրականացրել»,-կառավարության նիստում ասել է Նիկոլ Փաշինյանը: Աղբյուրը հատկանշական է համարում, որ նույն «առևանգում» եզրույթն օգտագործվել է նաև Հայաստանի դատախազությունը, որը քրեական գործ է հարուցել:
Հայաստանի Գլխավոր շտաբի գլխավոր օպերատիվ վարչության պետ, գեներալ-մայոր Էդուարդ Ասրյանը, մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է, որ «ադրբեջանցի զինվորների ընդհանուր թիվը Գեղարքունիքի և Սյունիքի մարզերում չի գերազանցում 1000-ը»: Նա խոստովանել է, որ «եթե ուժի դիմելու որոշում կայացվի, նրանք կոչնչացվեն», բայց մինչ այժմ փորձում են խնդիրը լուծել դիվանագիտական ճանապարհով: Գեներալ Ասրյանը վստահություն է հայտնել առ այն, որ ռազմական բախման դեպքում հայկական զորքերը կհաղթեն. «Մենք նրանց շրջապատել ենք 3 կողմից, նրանց մատակարարման ուղիները մեր հսկողության տակ են, իսկ անձնակազմը՝ մեր նշանառության տակ»: Գեներալը հստակեցրել է, որ ի սկզբանե Ադրբեջանին ընդամենը 1 ժամ էր տրվել ռազմագերիներին վերադարձնելու համար, բայց այնուհետև Ստեփանակերտի ռուս խաղաղապահները կապվել են հայկական կողմի հետ, ուստի Երևանում հրաժարվել են կտրուկ քայլերից:
Աղբյուրը նկատում է, որ Ադրբեջանի իշխանությունների մոտ, ինչպես սովորաբար է լինում, կտրուկ հակադարձ պատկերացում է տեղի ունեցածի վերաբերյալ, նրանք գերեվարված անձանց համարում են «դիվերսիոն խմբերի մի մաս»:
«Դեպքն իսկապես ուներ ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին քաղաքական հարթություն: Օրինակ՝ Փաշինյանը և «Իմ քայլը» դաշինքի իր համախոհները զերծ չեն մնացել երկրի դաշնակիցների, մասնավորապես ՝ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) քննադատությունից, որին նախկինում Երևանը դիմել էր օգնության խնդրանքով (բայց այն դեռևս չի ստացել): Փաշինյանը հայտարարել է, որ ինքը դժգոհ է այս կազմակերպությունում որոշումներ կայացնելու արագությունից: Իսկ սահմանին տեղի ունեցած միջադեպի լուրից հետո, խորհրդարանում «Իմ քայլը» խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցը գործընկերներին կոչ է արել «հստակ արձագանքել Ադրբեջանի անթույլատրելի գործողություններին». «Մենք ակնկալում ենք, որ ՀԱՊԿ-ը կարձագանքի անհապաղ. արձագանքի դանդաղեցումը կամ բացակայությունն է, որ հանգեցնում է նման իրադարձությունների»,-ասել էր Մակունցը:
Համակրանքը Փարիզի հանդեպ, որը նախկինում խոսել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստում հայ-ադրբեջանական սահմանի հարցը բարձրացնելու հնարավորության մասին, իսկապես աճում է և գրեթե հավասարվել է Ռուսաստանի հանդեպ համակրանքին:
Օրինակ, Հայաստանում Gallup International-ի գործընկեր MPG ընկերության վերջին հարցման համաձայն, մայիսի 18-ից 21-ն ընկած ժամանակահատվածում հարցվածների 38,3%-ն ասել է, որ ակնկալում է Ռուսաստանի աջակցությունը, 31,3%-ը`Ֆրանսիայի, 23,8%-ը կարծում է, որ ԱՄՆ-ն կաջակցի իրենց, իսկ 11,4%-ը՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը: ՀԱՊԿ-ն այս ցուցակում միայն 5-րդն է՝ 7,2% ցուցանիշով:
Այսպես թե այնպես, դե-ֆակտո, առաջացած ճգնաժամը, ամենայն հավանականությամբ, կկարգավորվի Մոսկվայում: Հենց այնտեղ էր հինգշաբթի օրը գտնվում ՀՀ պաշտպանության նախարարի պաշտոնակատար Վաղարշակ Հարությունյանը»,-գրում է աղբյուրը:
Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանի փոխարտգործնախարար Անդրեյ Ռուդենկոն հեռախոսազրույց է ունեցել Հարավային Կովկասի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարի հետ: «Ռուսական կողմը վերահաստատել է իր կոչը կողմերին բանակցությունների ընթացքում խաղաղ ճանապարհով լուծել բոլոր առաջացող խնդիրները: Ռուսաստանը պատրաստ է շարունակել հնարավոր աջակցություն ցուցաբերել այս գործընթացին»,-ասված է ՌԴ ԱԳՆ հայտարարության տեքստում:
Դեռ դժվար է ասել, թե ինչպիսի փոխզիջման կարող են գալ կողմերը, որոնք կրկին հայտնվել են ռազմական բախման եզրին:
Բայց Փաշինյանը, որը հինգշաբթի օրը անձամբ է այցելել Կութ գյուղ և հեռադիտակով ուսումնասիրել է սահմանը, արդեն հայտարարել է իր ծրագրի մասին: Ելույթ ունենալով երկրի Անվտանգության խորհրդի արտակարգ նիստում ՝ նա ադրբեջանական կողմին առաջարկել է անհապաղ հետ քաշել ստորաբաժանումները իրենց նախնական դիրքեր և պատրաստ է նույնը հանձնարարել իր զինվորականներին: Իրավիճակը տեղում վերահսկելու համար նա առաջարկել է դիտորդներ տեղակայել Ռուսաստանից կամ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ հանդիսացող այլ երկրից (այսինքն՝ ԱՄՆ-ից կամ Ֆրանսիայից): Դրանք պետք է օգնեն հստակեցնել, թե որտեղով է անցնում սահմանագիծը: Ամփոփելով՝ Փաշինյանը նշել է, որ եթե Ադրբեջանը վստահ է իր ճշմարտացիության մեջ, ապա պետք է համաձայնի այս ծրագրին:
Ճիշտ է, նույնիսկ Հայաստանի ղեկավարության ոչ բոլոր ներկայացուցիչներն են վստահ Նիկոլ Փաշինյանի ճշմարտացիության մեջ: Ծրագրի հրապարակումից մի քանի ժամ անց հայտարարվել է, որ հրաժարական է ներկայացրել Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնակատար Արա Այվազյանը, որն այս պաշտոնը զբաղեցնում էր 2020 թվականի նոյեմբերից:
Պաշտոնապես այս քայլի պատճառների մասին չեն տեղեկացրել: Սակայն «Կոմերսանտի» տեղեկացված զրուցակիցը Հայաստանի պետական կառույցներում դա կապել է Նիկոլ Փաշինյանի վերջին գործողությունների հետ: Իսկ քաղաքագետ Արմեն Բաղդասարյանը, քննարկելով կամավոր պաշտոնանկության հնարավոր պատճառները, նշել է. «Փաշինյանը քավության նոխազ է սարքում նախարարներից. նա նրանց գործողության ազատություն չի տալիս, բայց ձախողման դեպքում ամբողջ մեղքը բարդում է նրանց վրա»: