Միջազգային հանրությունը ԼՂ հիմնախնդիրն առաջնային չի համարում․ Օքսֆորդի պրոֆեսոր
Հայկական կողմի պնդումները, թե Ադրբեջանը ցեղասպանության նպատակ ունի, և հայկական կողմը Արցախի ժողովրդի ինքնության պահպանման խնդիր է լուծում, ինչպես ժամանակին Կոսովոն, դժվար թե արդյունք տան: Tert.am-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց Օքսֆորդի համալսարանի միջազգային հարաբերությունների պրոֆեսոր, Սբ․ Աննայի քոլեջի գիտաշխատող Նիլ Մաքֆարլեյնը:
«Դա որևէ ազդեցություն չի ունենա դրսի դերակատարների կարծիքի վրա: Ձեր հարաբերությունները Թուրքիայի հետ արդեն վատ են, և կարծես թե ոչ ոք չի ցանկանում դատապարտել Ցեղասպանությունը: Ես մասնագետ չեմ՝ արդյոք Լեռնային Ղարաբաղի դեպքում ցեղասպանություն է եղել, թե՝ ոչ․ բայց քաղաքական արժեքների առումով, ես չեմ տեսնում հավանականություն, որ հայկական կողմը կարող է հաջողություն ունենալ, եթե Լեռնային Ղարաբաղի կարգավորման գործընթացում ցեղասպանության հանգամանքի մասին խոսի»,- ասաց նա:
Պատասխանելով հարցին, թե ինչու Արցախի դեպքում էլ չի կիրառվում Կոսովոյի նախադեպը, փորձագետը նկատեց՝ վերջինի դեպքում ցեղասպանության մասին սահմանման որակումները լրիվ համապատասխանում են: «Դա փաստ է, և տեղի ունեցածը համապատասխանում է ցեղասպանության սահմանման որակումներին»,- ասաց նա:
Ղարաբաղյան հիմնախնդրի բանակցային գործընթացում ոչ մի նորություն չկա. այդ դիտարկման հետ համաձայնեց նաև բրիտանացի գիտաշխատողը: Սակայն նա նաև նշեց․ «Եկեք համոզվենք՝ արդյո՞ք ցանկություն կա երկու երկրների քաղաքական ղեկավարության կողմից նորություն բերելու կարգավորման գործընթացում: Դա մեծապես կախված է, թե ինչին են նրանք հավատում․ Ալիևն ասում է, որ ինքը չի զիջի երբեք Լեռնային Ղարաբաղի անկախության հարցում: Ես չգիտեմ՝ նա դա կանի՞, թե՞ ոչ: Դա կարևոր չէ: Երկու կողմերի քաղաքական մոտեցումները տարբեր են և անհամատեղելի են»,- ասաց նա:
Հայաստանում և Ադրբեջանում սպասվում են քաղաքական գործընթացներ․ առաջինում տեղի են ունենալու վարչապետի, երկրորդում՝ նախագահի ընտրություններ: Հարցին, թե ինչ ազդեցություն կունենան դրանք ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացի վրա հարցին, Նիլ Մաքֆարլեյնը պատասխանեց․ «Միշտ դժվար է բանակցելը մինչ ընտրությունները, ավելի հեշտ է դա անել ընտրություններից հետո: Դա ճիշտ է այլ դեպքերում, բայց չեմ կարծում, որ ճիշտ է ԼՂ հիմնախնդրի դեպքում»,- ասաց նա:
Դիտարկմանը, թե այլ հիմնախնդիրների դեպքում մենք տեսնում ենք միջազգային հանրության ակտիվ ազդեցությունը բանակցային գործընթացի վրա, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի դեպքում, դա չի նկատվում, պրոֆեսորը պատասխանեց․ «Շատ մեծ հարգանքով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի և միջազգային հանրության նկատմամբ, պետք է նկատենք, որ նրանք այս հիմնախնդիրը առաջնային չեն համարում․ նրանք սովոր են՝ ոչինչ տեղի չի ունենում, կարևոր չէ, թե դու ինչ ես անում, գործընթացը պարզապես առաջ է գնում․ հիմնախնդրի հետ կապված նոր զարգացումներ չկան: Դա խնդիր է: Կարծում եմ՝ հիմնավորապես այստեղ կողմերի կամքի դրսևորման կարիք կա՝ միջազգային հանրությանը հիմնախնդրում ներգրավելու համար»,- ասաց նա:
Նա նաև նկատեց, որ իրականում միջազգային հանրությունն էլ մեկ միասնություն չէ: «Դիտարկենք ռուս-ամերիկյան հարաբերությունները: Դրանք ոչ մի հարցում չեն կարողանում համախմբվել»,- նկատեց նա:
Նիլ Մաքֆարլեյնը նաև նկատեց, որ միմյանց հետ չեն փորձում համագործակցել
անգամ Հայաստանի և Ադրբեջանի քաղհասարակությունը կամ գիտական շրջանակները:
«Կարծում եմ՝ իրավիճակը կարող է փոխվել մի օր, բայց դեռ հիմա ժամանակը չէ: Դժվար թե քաղհասարակությունը կարողանա ինչ-որ բան փոխել հիմնախնդրի բանակցային գործընթացում: Տեսեք՝ ինչ է կատարվում Ադրբեջանում․ նրանք իրենց խնդիրներն ունեն․ երկրի ղեկավարությունը ճնշում է նրանց, ի՞նչ կլինի նրանց հետ, եթե նրանք որոշեն միանալ ԼՂ հիմնախնդրի շուրջ քննարկումներին: Դա շատ բարդ խնդիր է: Կարճաժամկետ պլանում, ես հույս չունեմ, որ գործընթացն ինչ-որ տեղ կհասնի, երկարաժամկետ պլանում՝ գուցե հնարավորություններ կան, որ զարգացում կլինի»,- ասաց նա:
ԼՂ հիմնախնդրի դրական զարգացման լավագույն սցենարը, ըստ նրա, շփման գծում բռնությունը կանգնեցնելն է՝ հրադադարի ռեժիմի պահպանման համաձայնագրի համաձայն:
«Եթե բռնությունը դադարի, իրավիճակը հանդարտվի, մենք կտեսնենք, որ ավելի շատ տեղ է բացվում երկխոսության, քաղաքացիական հարասարկության՝ այս հիմնահարցում ակտիվության համար: Եթե փոքր քայլերով առաջ գնաք, իրավիճակը հնարավոր է փոխվի: Եվ դա կարող է ստեղծել հնարավորություն երկու երկրների միջև հարաբերություններ ստեղծելու և միջազգային հանրությանն ավելի ներգրավվելու համար: Դա կարևոր նախապայման է, որ պետք է իրականանա»,- ասաց նա: