«Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական ծառայությունը վերածվել է իշխանական քարոզչամիջոցի. «Մեդիա պաշտպան»
«Հարգելի բարեկամներ, «Մեդիա պաշտպան» նախաձեռնությունը ներկայացնում է «Ազատություն ռադիոկայան» լրատվամիջոցի վերջին շրջանի գործունեության վերլուծության նախնական տարբերակը», տեղեկացնում է «Մեդիա պաշտպան» նախաձեռնության ղեկավար Աղասի Ենոքյանը:
«Շնորհակալ կլինեմ, եթե կարողանամ նպաստել շահագրգիռ քննարկման, որի արդյունքում կարող ենք ստանալ վերջնական վերլուծական ամփոփագիր։
Օգտվելով այն հանգամանքից, որ այժմ գտնվում եմ Միացյալ Նահանգներում, կփորձեմ այդ ամփոփագրի անգլերեն տարբերակը հասցնել ոլորտի ամերիկյան պատասխանատուներին, օրենսդիրներին, վերլուծաբաններին։
Նախագիծը բաց է քննարկման համար մինչեւ սեպտեմբերի 24-ը»,- հայտնել է Ենոքյանը։
Նախագիծը՝ ստորև:
«Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական ծառայությունը վերածվել է իշխանական քարոզչամիջոցի
Միացյալ Նահանգների դաշնային կառավարության կողմից ֆինանսավորվող «Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական ծառայությունը վերջին 1.5 տարում կտրուկ տրանսֆորամացիայի է ենթարկվել: Երբեմնի ընդդիմադիր լրատվամիջոցի համբավ ունեցող ռադիոկայանը 2018թ. ապրիլ-մայիսին Հայաստանում տեղի ունեցած հեղափոխությունից հետո վերածվել է Հայաստանի իշխանության խոսափողի ու որոշ դեպքերում ավելի ջանասիրաբար է առաջ մղում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության շահերը, քան Հայաստանի պետբյուջեից ֆինանսավորվող Հանրային հեռուստաընկերությունը:
Եվ այս ամենն իրականացվում է ոչ միայն լրագրության ամենակարևոր՝ անաչառության սկզբունքի ոտնահարմամբ, այլև ռադիոկայանի կանոնադրության կոպիտ խախտումներով:
Մասնավորապես, «Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական գործակալության աշխատակիցները ներգրավված են ՀՀ կառավարությանն ուղեկցող լրագրողական պատվիրակության մշտական կազմում և ուղևորությունների մեկնում են ՀՀ վարչապետին սպասարկող ինքնաթիռով, ինչը ներքին կանոնակարգի կոպիտ խախտում է: Նիկոլ Փաշինյանի՝ ՀՀ վարչապետ դառնալու պահից «Ազատությունը» պետական այցերի ժամանակ բացառիկ տեսանկարահանումներ անելու հնարավորություն է ստացել:
Ռադիոկայանի հայկական ծառայության լրագրողներն ու մեկնաբանները չեն ցուցաբերում քաղաքական անաչառություն՝ չթաքցնելով իրենց ակնհայտ համակրանքը գործող իշխանության նկատմամբ և արհամարհանքն ու բացասական վերաբերմունքը ընդդիմադիրների հանդեպ՝ իրենց սոցցանցի էջերը հաճախ ծառայեցնելով գործիք իշխանության շահերից բխող տեղեկատվության տիրաժավորման համար:
Բացի այդ, հայկական ծառայությունը կոպտորեն խախտում է ներքին կանոնակարգն առ այն, որ ռադիոկայանի լրագրողները չպետք է հեռարձակեն կամ հրապարակեն նյութեր` հիմնված խոսակցությունների կամ չհաստատված տեղեկատվության վրա։ Իսկ հուզումների կամ այլ լարված իրավիճակների վերաբերյալ ծրագրերը պետք է լինեն հավասարակշռված և փաստական։
Ընդ որում, «Ազատության» հայկական ծառայությունը պրոիշխանական քարոզչությունն իրականցնում է վիդեոկոնտենտի միջոցով, քանի որ ԱՄՆ կառավարության համապատասխան վերահսկողություն իրականացնող լիազոր մարմինը հասկանալի պատճառներով հնարավորություն չունի մշտադիտարկել հայալեզու վիդեոկոնտենտ և պատկերացում կազմել այն աղաղակող խախտումների և լրագրողական կանոնների ոտնահարման փաստերի մասին, որոնք թույլ են տրվում ռադիոկայանի ղեկավարության և լրագրողական անձնակազմի կողմից:
Ի դեպ, հատկանշական է, որ հեղափոխությունից հետո «Ազատության» նախկին լրագրող Հովհաննես Մովսիսյանը նշանակվեց Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի քարոզչությունն իրականացնող պետական գերատեսչության՝ ՀՀ վարչապետի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն: Ըստ ականտեսների, ռադիոկայանի աշխատակիցները հաճախ հյուրընկալվում են ՊՈԱԿ-ում, քննարկումներ ունենում Մովսիսյանի հետ:
Բացի այդ, ծառայության մի շարք աշխատակիցներ (Անուշ Մուրադյան, Տաթև Դանիելյան, Անուշ Մարտիրոսյան, Զարուհի Իսրայելյան, Արթուր Խաչատրյան) տեղափոխվեցին Հանրային հեռուստաընկերություն, իսկ լրագրող Սիսակ Գաբրիելյանը դարձավ Նիկոլ Փաշինյանի քաղաքական թիմի անդամ:
«Ազատությունը» կեղծում է իրականությունը
Ինչպես արդեն նշեցինք, ԱՄՆ հարկատուների կողմից ֆինանսավորվող «Ազատություն» ռադիոկայանը իր ողջ ներուժը ներդրել է Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությանն աջակցելու գործում: Նիկոլ Փաշինյանի կողմից հնչած յուրաքանչյուր հայտարարությանը հաջորդում է «Ազատության» կողմից դրա քարոզը։ Օրինակ՝ երբ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի խափանման միջոցը փոխվեց, և նախագահն ազատ արձակվեց, Նիկոլ Փաշինյանը դատական իշխանության աշխատանքը խաթարելու կոչով հանդերձ եկավ, իսկ «Ազատությունը» վարչապետի այդ քայլի՝ ՀՀ Սահմանադրության հետ անհամատեղելիությունը բարձրաձայնելու փոխարեն զբաղվեց այդ հակաօրինական կոչն արդարացնելով և քարոզելով[i]։ Ավելին, Նիկոլ Փաշինյանի կոչով դատարանների շրջափակման օրը «Ազատությունն» իր բազմաթիվ ուղիղ հեռարձակումների միջոցով փորձեց ցույց տալ, որ քաղաքացիները և քաղաքական գործիչներն անհրաժեշտ են համարում Նիկոլ Փաշինյանի կոչին հետևել՝ չներկայացնելով այն իրավական հիմքերը, որոնք արգելում են նման գործողություն իրականացնել։ «Ազատություն»-ը հրապարակել է ընդամենը երկու կարճ տեսանյութ, որոնցում դժգոհություն կա վարչապետի կոչի առնչությամբ։ Մեկը Ռոբերտ Քոչարյանի փաստաբանական թիմի անդամ փաստաբան Հովհաննես Խուդոյանի հարցազրույցի մի հատվածն էր, մյուսը՝ «ԼՀԿ» անդամ, պատգամավոր Գևորգ Գորգիսյանի կարճ հարցազրույցը:
«Ազատությունը» ուղիղ հեռարձակումներ չի իրականացնում և առհասարակ չի լուսաբանում Նիկոլ Փաշինյանի դեմ ՀՀ քաղաքացիների կողմից իրականացվող բողոքի ակցիաները։ Ասվածի վառ ապացույցներն են ամիսներ առաջ ողջ հանրապետության տարածքում տեղի ունեցած #SutNikol ակցիան[ii], որի միջոցով քաղաքացիները հիշեցնում էին Նիկոլ Փաշինյանին իր անկատար խոստումները, որոնք վերջինս տվել էր նախքան վարչապետ դառնալը, ինչպես նաև խորհրդարանական ընտրությունների նախընտրական քարոզարշավի շրջանում։ Լռության են մատնվել «ՎԵՏՕ» հասարակական-քաղաքական շարժման կողմից իրականացվող ակցիաները, «Ադեկվադ» ՀԿ կողմից իրականացվող ակցիաները։ «Անտիֆեյք»-ի կողմից իրականացված ակցիաները[iii]։ Փոխարենը «Ազատությունը» հայերեն է թարգմանում, հրապարակում ու տարածում է Atlantic Council վերլուծական կենտրոնի կողմից հրապարակած հոդվածաշարը, ապա դրա հիման վրա ծավալուն ռեպորտաժ պատրաստում, որով փորձ է արվում լռեցնել Նիկոլ Փաշինյանի՝ վերը հիշատակված ընդդիմախոսներին, վերջիններիս հանիրավի վարկաբեկելով։
«Ազատությունը» ուղիղ եթերով չի հեռարձակում նաև քաղաքապետ Հայկ Մարությանի դեմ իրականցվող բողոքի ակցիաները․ ապացույցը սեպտեմբերի 10-ին Սանիթեք ընկերության աշխատակիցների բողոքի ակցիան քաղաքապետարանի դիմաց, որի ժամանակ պահանջում էին քաղաքապետարանից վճարել «Սանիթեք» ընկերության պարտքերը, որպեսզի իրենք կարողանան աշխատավարձ ստանալ։
«Ազատություն» ռադիոկայանը փորձում է ցույց տալ, որ ժողովուրդը սիրում է Նիկոլ Փաշինյանին, մինչդեռ քաղաքացիների շրջանում ակնհայտ աճում է դժգոհությունը Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա կառավարության հանդեպ։ Վերջինս արտահայտվում է «Ազատության» հիմնական հաղորդումներում, որոնց բացառապես հյուրընկալվում են Նիկոլ Փաշինյանի կողմնակիցները, 90 տոկոսը կա՛մ Կառավարության կարծիքը ներկայացնողներն են, կա՛մ Կառավարության լոյալություն հայտնողներն են (Մանե Թանդիլյան, Արամ Սարգսյան, Դանիել Իոաննիսյան, Աշոտ Ադամյան, Դավիթ Հովհաննիսյան, Ստեփան Սաֆարյան, Սեդա Սաֆարյան), կա՛մ էլ ընդդիմադիրի համբավ չունեցող անձինք են (Ղազար Գալոյան, Սեյրան Մինասյան)։
(«Ազատություն» ռադիոկայանի հաղորդումների վերջին 9 թողարկումների հյուրերի ամբողջական ցանկը՝ հավելվածում։)
«Ազատությունը» կողմնակալ է
«Ազատությունը» համատարած հակաքարոզչություն է իրականացնում Ռոբերտ Քոչարյանի դեմ։ Վերջինիս վերաբերող դատական գործընթացները լուսաբանվում են կողմնակալ մոտեցմամբ։ Լրագրողների խոսքը կառուցվում է մեղադրական տոնայնությամբ՝ անտեսելով անմեղության կանխավարկածը (Նարինե Ղալեչյան, Կարլեն Ասլանյան)։ «Ազատության» լրագրողները հարցազրույցներ են վերցնում երկրորդ Նախագահի հետ տարիներ առաջ առնչություն ունեցող Պողոս Պողոսյանի սպանության ականատեսներից՝ փորձելով վերջիններիցս կորզել պնդումներ, թե Քոչարյանը մեղավոր է Պողոս Պողոսյանի սպանության գործում, փորձում են այլ վկաների գտնել։
Մինչ ՀՀ Սահմանադրական դատարանը քննում էր ՀՀ երկրորդ նախագահի պաշտպանների ներկայացրած դիմումը, «Ազատության» եթեր էին հրավիրվում իրենց ատելությունը նախագահի հանդեպ չթաքցնող և սոցիալական ցանցում ազատորեն արտահայտող անձանց, ովքեր ներկայացվում էին որպես անկախ փորձագետներ։ Վառ օրինակ է փաստաբան, Մարտի 1-ի իրադարձությունների ժամանակ զոհված 9 անձանց իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Տիգրան Եգորյանը, ով տարբեր ձևաչափերով ելույթ էր ունենում «Ազատության» եթերում։
ՍԴ կայացրած որոշմանը հաջորդեց ՍԴ վարկը նվաստացնող քարոզ «Ազատության» եթերում։ Հաղորդումներին հրավիրվեցին իշխանական «ազատ» փորձագետներ, ովքեր ՍԴ գոյությունն ու գործունեություն համարեցին անօրինական և փոփոխման ենթակա։ Մեկնաբան Կարլեն Ասլանյանի հաղորդմանը հրավիրվում են բացառապես ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանի դեմ կոշտ քարոզչություն հնչեցնող կանխակալ անձիք:
Ամուլսարի շահագործման թեմայի լուսաբանումը ևս կողմնակալ, պրոիշխանական լույսի ներքո է իրականացվում։ Բանավեճերի և այլ ձևաչափով հաղորդումների են հրավիրում Փաշինյանի քաղաքական թիմի ներկայացուցիչներ, բնապահպան ակտիվիստներ, քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներ, ովքեր աչքի են ընկել Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը սատարելով և հանուն դրա բողոքի ակցիաների են մասնակցել (Թեհմինե Ենոքյան, ով եղել է ՊՎԾ նախկին իրավախորհրդատու), (Դանիել Իոաննիսյան, ով «Իրազեկ քաղաքացիների միավորում» հասարակական կազմակերպության համակարգողն է։ Այս կազմակերպությունը ՀՀ Կառավարությունից 16 մլն․ ՀՀ դրամից ավել դրամաշնորհ է ստացել։)
Ամուլսարի շահագործման թեման լուսաբանելիս գերակշռում է իշխանության տեսակետը, իշխանական գործիչներն ավելի հաճախ են հրավիրվում հաղորդումների այս թեման քննարկելիս։
Ջերմուկցիների բողոքի ակցիաները «Ազատությունն» առհասարակ չի լուսաբանում: Ողջ ընթացքում ընդամենը 1 անգամ են լուսաբանել ջերմուկցիներին՝ այն էլ այն պատճառով, որ Նիկոլ Փաշինյանն էր գնացել այնտեղ, և ակնկալվում էր, որ նրան կհաջողվի համոզել ջերմուկցիներին՝ հրաժարվել հանքի շահագործման դեմ պայքարից:
«Ազատություն» ռադիոկայանը իր էջի վերբալ մասում փորձում է հնարավորինս անդրադառնալ բոլոր թեմաներին՝ փորձելով քողարկել իրենց պրոիշխանական լինելը, սակայն հաղորդումների և ուղիղ եթերների միջոցով հաջողությամբ իրականացնում է Նիկոլ Փաշինյանի խոսքի քարոզը։
«Ազատության» լրագրողները հիշեցնում են ոչ թե անկողմնակալ լրագրողների, այլ իշխանական ակտիվիստների, ովքեր չեն կարողանում թաքցնել իրենց հիացմունքը Նիկոլ Փաշինյանի, իր քաղաքական թիմի ներկայացուցիչների հանդեպ և անհանդուրժող են Նիկոլ Փաշինյանի ու իր թիմի ընդդիմախոսների հանդեպ։