Αντιδυτικός ριζοσπαστισμός

Η δεκαετία του 1970 ήταν μια παράξενη εποχή. Και τότε, όπως και σήμερα, στον δυτικό κόσμο έκανε διακριτή την παρουσία του ένας ουσιαστικά αντιδυτικός ριζοσπαστισμός. Το αντίπαλο δέος στον καπιταλισμό εκείνη την περίοδο ήταν η Σοβιετική Ενωση, οι κομμουνιστικές χώρες. Ο αντιδυτικισμός στη Δύση αυτές τις χώρες είχε ως πρότυπα, τις πολιτικές τους και το οργανωτικό τους μοντέλο φαντασιωνόταν. Και επειδή το μεγάλο τραύμα της Αμερικής ήταν ο πόλεμος στο Βιετνάμ, ο αντιδυτικισμός της εποχής ήταν ειρηνόφιλος – με τα χαρακτηριστικά της επιδίωξης της ειρήνης να τα δίνουν αριστερά κινήματα σοβιετικής εμπνεύσεως.

Ο κόσμος εκείνος είχε μια αθωότητα. Οταν, τη δεκαετία του 1970, η Δύση έπαυε να βλέπει τον σάχη της Περσίας, το τότε καθεστώς του Ιράν, μέσα από τους θρύλους της Ανατολής και τις ιστορίες που ανακαλούσαν τη μιντιακή εικόνα της Σοράγια, της θλιμμένης πριγκίπισσας, που είχε χωρίσει τον σάχη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, ανακάλυψε ότι η εξουσία του είχε δεσποτικά χαρακτηριστικά, ήταν αυταρχική, δεν σεβόταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του Τύπου. Τα κινήματα που στα τέλη εκείνης της δεκαετίας επεδίωκαν την ανατροπή του είχαν γίνει δημοφιλή στη Δύση, επειδή οι καλόπιστοι άνθρωποι θεωρούσαν ότι μπορούσαν να κατακτηθούν οι ελευθερίες που είχαν κερδίσει η Ευρώπη και η Αμερική.

Οι κληρικοί στο Ιράν, τότε, ήταν επαναστατικές δυνάμεις, μαζί με τους εμπόρους, τους φοιτητές και τους προοδευτικούς διανοούμενους, πολλοί από τους οποίους ήταν επίσης κομμουνιστές ή εθνικιστές (τα αντίστοιχα κόμματα είχαν κηρυχθεί εκτός νόμου). Στην αυταρχική σκλήρυνση του καθεστώτος του σάχη, η Δύση δυσανασχετούσε. Στο Παρίσι, όπως ήταν σύνηθες, ζούσε ο Χομεϊνί, ο οποίος επέστρεψε στην Τεχεράνη τον Φεβρουάριο του 2019 με γαλλικό αεροπλάνο για να εγκαθιδρύσει θεοκρατικό καθεστώς υπό την ηγεσία του.

Η Δύση πανηγύριζε. Νίκησε η επανάσταση. Αλλά το θεοκρατικό καθεστώς γρήγορα επέβαλε τους δικούς του κανόνες – ενώ η ζωή δεν έγινε ούτε καλύτερη ούτε πιο ελεύθερη. Η Δύση, βέβαια, έκανε πολλά χρόνια να το συνειδητοποιήσει, η επανάσταση των μουλάδων θεωρούνταν προοδευτική επανάσταση για καιρό. Αν διαβάσετε την «Περσέπολη», το κόμικς της Μαργιάν Σατραπί που κυκλοφόρησε στις αρχές του αιώνα στη Γαλλία (στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Ηλίβατον), όπου περιγράφεται μεταξύ άλλων η βαθμιαία φίμωση της ατομικότητας του πολίτη χάριν του πολίτη ενός καθεστώτος με υποχρεωτικούς κανόνες εμφάνισης ή στάσης ζωής, θα κατανοήσετε το μέγεθος της πλάνης του δυτικού κόσμου.

Κάπως έτσι, η Δύση την έχει πατήσει και σε άλλες φάσεις της πρόσφατης Ιστορίας, υποστηρίζοντας αυταρχισμούς στο όνομα της αυτοδιάθεσης: στη Συρία, στον αραβικό κόσμο το διάστημα της αποκληθείσας Αραβικής Ανοιξης, στη Λιβύη… Η εκτροπή σε αυτές τις χώρες συνέθλιψε τους λαούς, αλλά ο προοδευτισμός της Δύσης χάρηκε επειδή νίκησε ο αντιδυτικός ριζοσπαστισμός, που εξακολουθεί να οιστρηλατεί επαναστατικές ονειρώξεις.

Είναι ο βασικός λόγος που τροφοδοτεί ανάλογα κινήματα ίσων αποστάσεων ή και υποστήριξης όχι ενός δημοκρατικού παλαιστινιακού κράτους που θα αναγνωρίζει το Ισραήλ αλλά ενός ισλαμικού κρατικού θυλάκου υπό τη φονική Χαμάς – μια αυταρχική ριζοσπαστική θεοκρατία, στόχος της οποίας, «από το ποτάμι στη θάλασσα», είναι το Ισραήλ.

Αλλά σήμερα αθωότητα δεν υπάρχει.

Ευρώπη: άμυνα και ενοποίηση

Και ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ έχουν διαφορετικούς λόγους να επιθυμούν επενδύσεις στην άμυνά τους. Η Ελλάδα ζει σε μόνιμες τριβές με την Τουρκία, η πολιτική της οποίας για τη «Γαλάζια Πατρίδα» είναι συστηματικά επιθετική για την κυριαρχία της. Και η Πολωνία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου, απέναντι στον αναθεωρητισμό του Πούτιν. Η ασπίδα αεράμυνας και των δύο χωρών είναι ζωτικής σημασίας σε μια περίοδο διαταραχής και αμφισβήτησης των υφιστάμενων συνόρων.

Η πρόταση των δύο πρωθυπουργών, κατά συνέπεια, είναι πρωτίστως πρόταση θωράκισης των εθνικών συνόρων τους. Είναι όμως και πρόταση ορθολογικής αντιμετώπισης της άμυνας από όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενίσχυσης των αμυντικών της δυνατοτήτων και θωράκισης απέναντι σε κάθε είδους εξέλιξη – συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας επανεκλογής του Τραμπ στις ΗΠΑ, ο οποίος μπορεί να συμβάλει στην εξασθένηση του ΝΑΤΟ.

Τα κοινά ευρωπαϊκά αμυντικά έργα, για τα οποία μίλησε χθες και η πρόεδρος της Κομισιόν (και εκ νέου υποψήφια για την προεδρία) Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δεν είναι πια μια μακρινή προοπτική για την οποία οι χώρες δικαίως αδιαφορούσαν μερικές δεκαετίες πιο πίσω. Η άμυνα είναι ζωτικής σημασίας για την Ευρώπη – και μπορεί, εκτός των άλλων, να σημαίνει και ένα ακόμα βήμα προς την ενοποίηση.