Театр — микрофон алдында (31.01.21)
Башта автор турында бераз мәгълүмат. “Әдипләребез” дигән энциклопедик белешмәдә мондый юлларны укыйбыз:
“Мансур Гыйләҗев 1961 елның 29 гыйнварында Казан шәһәрендә язучы, драматург һәм әдип Аяз Гыйләҗев гаиләсендә туа. Бала чагыннан ук әдәби-мәдәни тормыш мохитендә тәрбияләнеп, сынлы сәнгать, рәсем сәнгате һәм театр сәнгатенә гашыйк булып үсә. Урта мәктәпне тәмамлаганнан соң, 1978–1983 елларда Казан төзүче-инженерлар институтының архитектура факультетында югары белем ала. Институттан соң аны, яхшы белгеч буларак, Мәскәү проектлар төзү фәнни-тикшеренү институтына эшкә кабул итәләр. Нәкъ шул институтта эшләү дәверендә — 1983–1986 елларда ул рус һәм татар театрларының игътибарын җәлеп иткән «Кәгазьдәге шау-шу», «Бәби арбасы», «Метеорит», «Ай капкасы» кебек беренче пьесаларын иҗат итә. Ә «Рәхәт яшибез» дигән сатирик драмасы 1986 елның көзендә Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры сәхнәсендә куела. 1988 елда М.Гыйләҗев Камал театры режиссеры Дамир Сираҗиев белән берлектә Чыңгыз Айтматовның «Плаха» романы буенча «Ахырзаман» драмасын яза. Моннан соң шул ук театр сәхнәсендә яшь драматургның татар тормышындагы матур һәм ямьсез күренешләрне нечкә фәлсәфи фикер-карашлар һәм юмор катыш сатира аша сурәтләгән «Бичура» (1989 ел), 1991 елда «Казан егетләре», 1993 елда «Тагын Казан егетләре» исемле пьесалары буенча куелган спектакльләр уңыш казана. Башка театрларның да М.Гыйләҗев драматургиясе белән кызыксынуы көчәя: Казан курчак театрында 1989 елда “Патша кәләше», 1994 елда «Кәвеш кигән Песи», 1998 елда «Чегәннәр», 1996 елда Әлмәт драма театрында «Сафиулла», 2006 елда «Туй күлмәге», 1997 елда Чаллы драма һәм комедия театрында «Дон Жуан Балчыклыда», 2002 елда Минзәлә театрында «Яратылыш», 2002 елда Уфаның «Нур» татар театрында «Бичура» һәм «Өзелгән юллар», 2002 елда Казан яшьләр театрында «Алтынбәк һәм Су кызы» пьесалары куела. 2002 елда Камал театры М.Гыйләҗевнең «Баскетболист» исемле пьесасын сәхнәләштерә. Бу спектакль мәшһүр режиссер Марсель Сәлимҗановның соңгы куйган масштаблы әсәре булды. 2004 ел башында төп театрыбыз сәхнәсендә куелган һәм Аяз Гыйләҗевнең мәгълүм «Яра» повесте буенча М.Гыйләҗев эшләгән сәхнә вариантын да тамашачылар җылы кабул итте. Язучының тарихи темаларга кагылышлы «Бурлак», «Мөһаҗирләр» драмалары да бар. М.Гыйләҗев – 2002 елдан Россия Федерациясенең Театр әһелләре җәмгыяте әгъзасы. Ул татар милли кинематографиясен тергезү юнәлешендә дә тәҗрибәләр ясый. Аның сценариесе буенча 2002 елда «Күктау» дигән фильм дөньяга чыга. 2010 елда Аяз Гыйләҗевнең “Җомга көн кич белән” әсәренә нигезләнеп Мансур Гыйләҗев сценарий язган һәм режиссёр Юрий Фетинг төшергән “Бибинур” драматик фильмы кино сөюче тамашачылар тарафыннан яратып кабул ителә. Кинокартинада төп рольне башкарган актриса Фирдәвес Әхтәмова “Алтын мөнбәр” халыкара мөселман киносы фестивалендә “Иң яхшы хатын-кыз роле” номинациясендә җиңүче була. 2018 елда “Татаркино” оешмасы тарафыннан Мансур Гыйләҗев сценарие буенча режиссер Илдар Ягафәров төшергән “Байгал” фильмы дөнья күрә. М.Гыйләҗев – 1990 елдан Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы.
Хәзер игътибарыгызга Татарстан радиосының алтын фондыннан Мансур Гыйләҗев әсәре буенча режиссер Фәрит Бикчәнтәев сәхнәләштергән “Бичура” спектакле язмасын тәкъдим итәбез. Ул 1994 елда радиорежиссер Госман Әхмәтҗан, тавыш операторы Асия Бикбау һәм мөхәррир Рөстәм Акъегет тарафыннан магнитофон тасмасына язып алынган. Спектакль ГИТИСны тәмамлаганнан соң, Камал театрында эшли башлаган Фәрит Бикчәнтәевнең тәүге зур эше. Моңа кадәр татар театры сәхнәсендә тормышның рухи нигезләре какшый баруы, авылларыбызның күпләп юкка чыгуы турында сөйләгән спектакльләр булмый. Спектакль заманында төрле фестивальләрдә катнашып, зур бәягә лаек була.
Рольләрне башкаралар:
Аксак – Әзһәр Шакиров
Аксакның хатыны – Фирдәвес Әхтәмова
Күрше — Наил Дунаев
Күрше хатыны – Наилә Гәрәева
Бичура – Камил Камал
Руфия – Раушания Юкачева
Наилә – Люция Хәмитова
Гөлнара – Венера Шакирова
Спектакльне Фәрит Бикчәнтәев алып бара.