Новости за 24.09.2017

Հաստաբուն ծառից մի ճյուղ պոկվեց,
Կանաչ տերևներից մեկը դեղնեց,
Դեղնեց ու ծառից ցած ընկավ,
Թշնամու պատճառով կյանքից հեռացավ:

Այդ հաստաբուն ծառը կարծես մեր ընտանիքը լիներ,
Իսկ պոկված ճյուղը տա՛տ, դու էիր,
Կանաչ տերևները՝ ընտանիքիդ անդամները,
Իսկ դեղնած տերևը նորից դու էիր,
Դու հիվանդացար, անկողին ընկար,
Հիվանդության պատճառով կյանքից հեռացար:

Դու գնացիր,դու հեռացար
Դեպի երկինք դու բարձրացար,
Հիվանդության դեմ պայքարեցիր,
Բայց չդիմանալով դու մահացար:

Իմ... Читать дальше...

Առավոտ է: Խոհանոցի պատուհանից նայում եմ դիմացի շենքի ամենականաչ ու կոկիկ պատշգամբին, որտեղ մի հոգատար տարեց կին ջրում է իր բազմերանգ ծաղիկները: Այդ տանը մի զույգ է ապրում` տատիկ ու պապիկ: Տարիներ շարունակ նրանք առավոտները դուրս են գալիս պատշգամբ, տատիկը ծաղիկներն է ջրում, իսկ պապիկը՝ թեյ խմում: Հիանում էի իրենցով: Սակայն կես տարի առաջ ձմռանը, նոր տարվա նախօրեին, նրանցից ոչ մեկը պատշգամբում չէր երևում: Անցնում էին օրեր, կանաչները թոշնել, չորացել էին, դուռը պինդ փակված էր: Անհանգիստ էի. «Միթե՞ ինչ-որ բան է պատահել»... Читать дальше...

Հայրիկս չէր հասցրել տեսնել Դսեղի տան ընկուզենու փայտից զարդանախշ պահարանին դրված մեծ նկարից նայող կանոնավոր դիմագծերով Արմենուհի տատին: Հայրիկս ծնվել էր պատերազմի տարիներին որբացած ծնողներից, տատիկ-պապիկ չէր տեսել ու երևի, իր իմաստուն մտքին բնորոշ, խոստացել էր, որ զավակները տեղը տեղին վայելելու են  տատիկ-պապիկներին:

Ու մենք մեծացանք մորս մոր ամենժամյա գուրգուրանքի ներքո:

Անկողնու կողքի փոքր սեղանին դրված Գրիգոր Զոհրապի` արդեն կազմը մաշված  հատորյակում բացիկներ ու նամակներ կային... Читать дальше...

Սլացիկ էր պապս մեր գյուղի բարդիների պես ու հպարտ, կառչած իր արմատներին՝ մեր Տաթևի վանքի պես: Նրա գեղեցիկ, գանգրահեր վարսերը ծփծփում էին քամուց, ինչպես ցորենի ոսկե հասկերը: Աշխատասեր էր պապս: Աշխատանքից հետո հանգիստ չուներ ժրաջան մեղվի պես: Շտապում էր հողամաս, այգի կամ գյուղ՝ ազատ օրերին:

Ապրելով քաղաքում, կապված էր հարազատ գյուղին: Սիրում էր ծննդավայրը, հայրենի ամեն թուփն ու քարը:

Իննսունականների մութ ու ցուրտ, պատերազմի տարիներին մենք ապրեցինք գյուղում՝ նրա ձեռքերով կառուցված մեր տանը... Читать дальше...

1992թ. հունիսի 15,  տատիկիս ծննդյան «անմոռանալի» 40-ամյակը…

Շուրջբոլորը պայթյունի ձայներ, աղմուկ, բղավոցներ, բայց դա բնավ  տատիս ծննդյան տոնի հրավառութունը չէր, ոչ էլ շամպայնի խցանի պայթյուն կամ հյուրերի շնորհավորանքի աղմուկ-աղաղակ, այլ  ադրբեջանական արկերի սուլոցն էր, որի աղմուկը խլացրել էր  պապիս հինգ աղջիկների մանկական անհոգ ճիչերը:

Խաթարվեց նրանց մանկության կապույտ երազը…

Պատերազմի ժամանակ... Читать дальше...

Թվում է, թե ուղղակի սովորական արտասանվող մի բառ է, հասարակ և պարզ, փոքրիկ և աննշմար, բայց այնքան զգացմունքներ և հույզեր կան այդ երեք տառում, որը մենք ավելի մեղմացնելու համար ավելացնում ենք «իկ»՝ իմ  ՏԱՏԻԿ:

Այնքան խորն է և այնքան կարոտով է այս բառը, այնքան զգացմունքներ կան այս բառի հետ կապված, որ արտահայտվել անգամ դժվարանում եմ...

Իմ տատիկ, իմ բարության խորհրդանիշ, իմ երկրորդ մայր: Անփոխարինելի են քո հետ կապված հիշողությունները՝ անսահման սիրո մեջ պարուրված... Читать дальше...

Ճամփի մոտիկ տափարակում,
Ականջն առած ճիչը հողի,
Ամբողջ օրը քար էր ջոկում,
Արդեն հոգնած մի ծերունի:
Մոտ գնացի, բարև տվի,
Բարևն առա ու նստեցի,
Ասի.
- Պապիկ, ի՞նչ ես շինում
Արի մի քիչ հանգստացիր»:
-    Թանկ նվերներ շատ եմ տվել.
Ուսում, խորհուրդ ու խրատ,
Հիմա կուզեմ զավակներիս
Տալ և այգի բերքառատ:
Վախենում եմ չհասցնեմ…
Քար եմ ջոկում ու փշեր,
Ո՞վ իմանա, մեկ էլ տեսար
Չլուսացավ այս գիշեր…
-    Փող տուր... Читать дальше...

Երկու տարեկան երեխան աշխարհ է գրկել...

Իսկ դուք երբևէ աշխարհը գրկած կա՞ք․․․ իսկ աշխարհը՞ Ձեզ․․․ Կարո՞ղ եք պատկերացնել, որ եղել է ժամանակ, որ երկու տարեկան երեխան այնքան ուժ է ունեցել, որ աշխարհն է գրկել․․․ Այդ երկու տարեկան մանուկը աշխարհի պես ՄԵԾ իր պապին է գրկել։

Աշխարհը երկրորդ աշխարհ չհանդուրժեց․․․ Երեխայի աշխարհը փուլ եկավ․․․ Փոքրիկը մեծացավ, աշխարհի ծանրությունն էլ մեծացավ ու մնաց երեխայի գրկում․․․ Բայց աշխարհի պես ՄԵԾ իմ պապ, ու՞ր գնացիր դու․․․ Ուզում եմ աշխարհաՊապիս նորից գրկել... Читать дальше...

Գրիչս վերցնում եմ, որ տատիկիս մասին գրեմ, բայց արցունքներս մտքերիցս առաջ են անցնում․ զգում եմ, որ բառերն անզոր են նկարագրելու տատիկիս՝ ինձ համար ողջ աշխարհի տատիկների մարմնացում դարձած լուսաշող էակին։ Որքան եմ կարոտել նրան, որքան չասված խոսքեր են լռել, որքան անավարտ գործեր մնացել։ Նույն հարցն եմ տալիս՝ ինչու՞, ինչու՞ այդքան շուտ։

Տատիկս փոքրամարմին էր, տեսքից երևում էր, որ տանջված կին է․ նա իսկական հայ կնոջ իդեալական կերպար էր (թերևս ինձ համար նա այդպիսին էր)։ Արթնանում էր շատ վաղ՝ ժ․ 6-ին․ առաջին հերթին ավլում-մաքրում էր բակը... Читать дальше...

Տատս կրակ ու պապս ջուր…

Սյունյաց արևից մի շող հուր ու կրակ տատս և լեռներից մի բուռ սառն ու անուշ ջուր պապս…

Սիսիանի Ուզ գյուղից՝ պապս ու Քաջարանից՝ տատս,  չորս աղջիկների հետ եկել էին Երևան ու քրտնքի կաթլներով տուն կառուցել, ուր մինչև հիմա պապիս շունչն ու տատիս բույրը կա, հա, մեկ էլ իմ մանկության հուշերը…

Երկուսն էլ որբ էին մեծացել, պապս  3 տարեկանից զրկվել էր մորից, իսկ տատիկս 8 տարեկանից հորը ճամփել էր պատերազմ ու էլ չէր տեսել... Читать дальше...

Շատերի պես ես էլ վերցրի թուղթ ու գրիչ, և ցանկացա գրել տատիկիս ու պապիկիս մասին: Տատս ինձ համար ամբողջ կյանք արժե, իմ կյանքում նրանից շատ բաներ եմ սովորել: Ամենաթանկ պարգևներից մեկը` լսել մեծերին և նրանց խորհուրդները, հենց տատիցս եմ սովորել: Քանի որ ապրում եմ տատիկիս հետ, նրանից ստացել եմ այնքան ջերմություն ու սեր, որ չեն ստացել մյուս թոռնիկները: Տատս շատ համեղ է պատրաստում. երևի սա է պատճառը, որ աշխարհում միայն նրա պատրաստածներն եմ սիրում:

Հաճախ են լինում այնպիսի պահեր, երբ բարկանում է ինձ վրա... Читать дальше...

Քայլում էինք նեղլիկ արահետով ես ու պապս, ու ես չէի հասցնում հասնել նրա հետևից: Ես գրեթե վազում էի հևիհև ու հարցախեղդ էի անում նրան:

- Ի՞նչ թռչուն է, պապի՛կ, - հարցնում էի ես:
- Որտեղի՞ց է գալիս այս ջուրը, բա չի վերջանա:
- Որտեղից են այս բույսերը, կամ աշխարհը որտեղի՞ց է:

...Պապս 4-5 տարի էր դպրոց գնացել, բայց ուներ բացառիկ խելք ու գիտեր բնության լեզուն: Նա սիրում էր հողն ու բնությունը, ու նրա համար Աստված հենց բնությունն էր, ու բնությունն էր նրա հավատքը: Զարմանալի աշխարհայացք ուներ... Читать дальше...

…Հայի աչքե՛ր, աչքեր թախծոտ,
Դուք միշտ խոնարհ, դուք միշտ անչար…
Տանջվող մարդու համար լացող,
Տարին միայն մի օր պայծառ…

Պապիս հիշում եմ այս երգը շուրթերին. ինձ գիրկն առած՝ մերթ  գուրգուրում էր, մերթ անձայն լալիս: Լալիս էր՝ վիշտը սրտում: Թուրքի յաթաղանից մազապուրծ պապս ու մեծ տատս հաճախ էին պատմում այն օրհասական պահի մասին. թե ինչպես անցան Արաքսը և հանգրվանեցին Արևելյան Հայաստանում:

Բայց Դուման պապս անընդհատ կրկնում էր. «Փոքրիկ... Читать дальше...

Քաղցր են մանկության հուշերը... Սակայն տարիների ընթացքում դրանցից ոմանք համեմվում են դառնության, ափսոսանքի ու տխրության նշույլով, ու երբեմնի ամենաերջանիկ հիշողություններին սկսում ես նայել մռայլ լույսի ներքո:

Դառն են մանկության երբեմնի քաղցր հուշերը: Ու առավել մեծ տխրություն են պատճառում, երբ հայտնվում ես դրանց ձևավորման վաղեմի միջավայրում, երբ գտնվում ես քեզ համար թանկ մարդկանց կողքին նույն իրավիճակում. բայց տարիները փոխել են նախկին դրության վեհությունը, խորհրդավորությունն ու երջանկությունը... Читать дальше...

Մենք նրան տեսնում էինք ամեն տարի ամռանը իր հարազատ Զանգակատուն գյուղում՝  իր կառուցած տանը կամ իր տնկած այգում: Ես նրան հիշում եմ հյուրասենյակի բազմոցին նստած՝ գրքեր ընթերցելիս: Կոկիկ հագնված այդ հաղթանդամ տղամարդը փոքրի հետ փոքր էր, մեծի հետ՝ մեծ: 

Մենք քաղաքից նրան հյուր գնացած թոռներն էինք ու նրան սիրում էինք շատ: Նա մեր Վարազդատ պապն էր՝ Զանգակատուն գյուղի ավագ սերնդի ամենահարգված ու սիրված  ներկայացուցիչներից:  Ու բավական էր ասել, որ նրա թոռներն... Читать дальше...

Մենության մեջ են ապրել իրենց կյանքը պապս ու տատս` չնայած ունեին չորս զավակներ: Զավակները մեկ-մեկ կգային նրանց այցի և որպես լեռնային անուշաբույր քամի նոր թարմություն ու շունչ կհաղորդեին նրանց միօրինակ օրեին ու նորից կհեռանային այնպես հանգիստ ու հանդարտ, ինչպես Զանգեզուրի թանձր մառախուղը:

Պապս ու տատս նորից մենակ կմնային, նորից  նույն հույսով կապրեին, թե մի օր նորից գալու են իրենց զավակները, և տունը տան է նմանվելու:

Ամեն Աստծո օր պապը աշխատանքի էր գնում իր էքսկավատորով, իսկ... Читать дальше...

Հոնենիները կռացել էին առատ  բերքի ներքո։ Այդքան հոնենի մի տեղում, կյանքումս տեսած չկայի։

- Աշխարհի բոլոր մարդիկ կարող են զովանալ  այստեղ, - մտածեցի ես ու բարձրաձայն շարունակեցի, - տատ, մի հինգ հարյուր կիլոգրամ հոն կհավաքենք, չէ՞։
- Բալա ջան, դու մի տոննա էլ կհավաքես, - ժպտաց տատս։

Նախորդ երեկոյան հարևաններից մեկը տատիս համոզում էր․

- Ղուշիկ, րեխուն հետդ բերիլ մի, քաղաքի րեխայա, ամանաթա։ Կարալ չի ման գա, կբեզարի ։

- Տանը մենակ բրախիլ չեմ։ Հիլա գա... Читать дальше...

Պապս ծանր հիվանդ է, և ամեն օր նրա հետ հանգչում է մի մասնիկ աշխարհի արդարամտությունից:

Մինչև վերջերս մենք նույն սենյակում էինք քնում, նրան բոլորովին  դուր չէր գալիս, որ մինչև գիշերվա հազարը  պտտվում էի սոցցանցերում: Մի օր, երբ շտապ օգնության մեքենան նրան հիվանդանոց տարավ, վերադարձից հետո այլևս թույլ չտվեցին, որ ընկերակցեմ նրան: Ես էլ չընդդիմացա, որովհետև, մտածում էի, որ մեկ այլ սենյակում կարող եմ «ինտերնետ վայելել»: Չգիտեի, որ, միևնույն է, որտեղ էլ լինեմ... Читать дальше...

Տատիկս՝ Մարգարյան Լիդիա Կանիին, հայի ու ռուսի սիրո պտուղ է: Նրանց ընտանիքը ապրում էր Բաքվում: Պապիկս ով հաճախ էր լինում Բաքվում, այնտեղ էլ նրան տեսել, սիրահարվել հետո էլ ամուսնացել: Տատիկիս միշտ պատմում է ,որ նրան խաբեությամբ է հարս բերել:

«Քու դեդո վեր եկալա խնամախոս, ասալա ես գյուղի գլխավոր բժիշկնում արխային կաց լավս ապրլան (իրականում կոլխոզում բանվոր էր), հետոյել թա մեզ մին աղբյուր օնինք վեր ջիր փոխարեն  կարմուր կինիյա (կարմիր գինի) կամ, ես էլ հավատացի… ինչ միամիտ էի... Читать дальше...

Պապիս չեմ տեսել, ասում են՝ ուտող-խմող մարդ էր: Բոլորը «Սիրուն Աշոտ» էին ասում. բարձրահասակ, կապուտաչյա մարդ էր (թոռներից ոչ մեկ նրան չքաշեց), 15 տարի ազատազրկված է եղել, իսկ տատս՝ «Ռոզա տատին», բազմաչարչար կին էր, 4 երեխա ուներ, չորսին էլ՝ 15 տարի մենակ է պահել-մեծացրել: Արծվաշենից էր, գաղթել էին Կարմիր:

«Ինձ կարմիր ծածկոցը տվեք, ես Կարմիրից եմ »:

ԳՅՈՒՂԱՊԵՏԻ ԱՂՋԻԿՆ ԷՐ ՏԱՏՍ… Մեծ ընտանիք էր՝ 14 երեխա՝ մեկ հարկի տակ. Читать дальше...

Աշխարհում չկա այնպիսի մի ազգ, որտեղ այնքան ամուր արմատավորված լինի ընտանիքը, ինչպես որ մենք ենք՝ հայերս: Մեր պետության ամուր հիմնասյունը մեր ընտանիքն է:

Ցավոք, չկարողացա ճաշակել ծնողական սերը, մայրական գուրգուրանքներին ու հայրական խորհուրդներին փոխարինեցին մեծերը՝ իմ տատն ու պապը:

1988թ. դեկտեմբերի 7-ին այդ չարաբաստիկ օրը ես էլ որբացա, ինչպես շատերը: Դեռ թոթով լեզվիս կապերը չարձակված ծնող կորցրի: Ողջ ազգը ողբաց, ամեն ինչ փոխվեց վայրկյանների ընթացքում: Տատիկս պատմում է, թե ինչպես երբեմնի խանդավառ... Читать дальше...

Յոթանասուներեք գարուն էր տեսել, բայց վերջինը՝ այս մեկը, գարուն չեղավ բնավ: Արև ու խունկ, վերջին բահ հող՝ հողաթմբին …..

Գրկեց թոռներին ու մղկտաց. «Աշխարհում մնացի մենակ»:

Գողություն անելը վատ բան է, իսկ երբ մանկատան քրոջդ համար հա՞ց ես գողանում: Փոքր էր ու չէր կարողանում գտնել պատասխանը, բայց դե գողանում էր: Քույրն էլ էր բոբիկ՝ իր պես: Ու կորցրին կյանքում իրար. ինքը մենակ
մնաց ու էլ չէր գողանում:

Մի վերջին բուռ վառվող խունկ՝ որպես հրաժեշտ մեռած... Читать дальше...

Մոր պես բարի է Վարսիկ տատիկը՝
Մեր հող ու ջրի ոսկե հատիկը,
Գիշեր ու ցերեկ շերեփը ձեռքին․․․

- Ընկեր Հարությունյան, սխալ ասաց է՜, Վարսիկ տատիկը չէ՝ աշուն տատիկը։
- Չէ, ես շատ ճիշտ եմ ասել։
-Երեխեք ջան, մի վիճեք, ոչինչ, երևի իր տատիկի անունն է։

Երկրորդ դասարանում էի սովորում, երբ որպես հանձնարարություն ստացա այս բանաստեղծությունը։ Առաջին անգամ ընթերցելիս միանգամից գտա իմ տատիկին բնորոշ բոլոր հատկանիշները ու  որոշեցի «աշուն» տատիկի փոխարեն ... Читать дальше...

Իմ մանկությունն սկսվեց ծնվածս օրից ու շարունակվում է մինչ օրս, ու չի ավարտվի այնքան ժամանակ, քանի ապրում են տատս ու պապս:                                

Մեղվանոցում թիկնել է հաղթանդամ պապս ու հիանում է իր  մեղուների աշխատանքով... Читать дальше...

Ծիրան-պապիկ, կոնֆետ-տատիկ․ իրար հակադիր այս չորս բառերն ինձ մոտ դարձել են հոմանիշներ։ Ամեն անգամ տատիկիս ու պապիկիս հիշելիս, ծիրանն ու կոնֆետն են գալիս մտքիս ակամայից։

Պապս սիրում էր խնամել այգին․․․ աշնան գալուստի և կամ գարնան զարթոնքի մասին առաջինը տեղեկանում էինք մենք, երբ տեսնում էինք պապուս` բահն ուսին այգի իջնելիս, կազմ ու պատրաստ՝ էտելու ծառերը, փորելու ձմռան ցրտից կոշտացած հողը և պատրաստելու այգին ցանքի։

Տատս էլ ամեն անգամ ուղեկցում էր նրան․․․ երկուսով միշտ անբաժան էին։ «Անդրանի՜կս»... Читать дальше...