Новости за 10.09.2021

روسیې او بلاروس د ناټو تړون د غړو هېوادونو له پولو سره پراخ پوځي تمرینات پیل کړل. له لوېدیځ سره د ترینګلو اړیکو په ترڅ کې مسکو او مېنسک ژمنه کړې چې په خپلو کې به اړیکې پیاوړې کوي.  د روسیې دفاع وزارت وویل، د زاپاد په نوم دغه پوځي تمرینات چې یوه اوونۍ به دوام کوي، نن پیل شوي.  دغه تمرینونه په بلاروس، د روسیې په لوېدیځ  او تور سمندرګي کې ترسره کېږي.  مسکو ویلي چې په دغو پوځي تمرینونو کې ۲۰۰ زره سرتېري، شااوخوا ۸۹ هلیکپټرې او الوتکې، ۲۹۰ ټانکونه او ۱۵ کښتۍ برخه لري.  دا په اروپا کې په څو لسیزو... Читать дальше...

ډنمارک د کرونا وبا د خپرېدو د مخنیوي لپاره په کور دننه ټول بندیزونه لیرې کړل. دا د اروپایي ټولنې د یوه غړي له لوري لومړنی اقدام دی او هغه وروسته له دې کېږي چې د ډنمارک له ۱۲ کلونو پورته وګړو په ۱۰۰ کې له ۸۰ زیات‌یې د 'کووېډ-۱۹' ناروغۍ په وړاندې د واکسین دوه ډوزه چې ورته اړتیا ده، ترلاسه کړي دي.  له نن څخه په ډنمارک کې نور دې ته اړتیا نه‌شته چې یو څوک دې رستورانتونو ته د ننوتو لپاره د واکسین تصدیق ولري.  د اګسټ له نیمایي هم په عامه ترانسپورټ کې ماسک اغوستل اجباري نه‌دي.

د پاکستان د خزانې وزیر شوکت ترين وايي چې حکومت يې له افغانستان سره دوه اړخيزه تجارت په پاکستانۍ روپو کې د کولو پریکړه کړې ده. نوموړي د سېپټېمبر پر نهمه د اقتصاد په اړه د سېنېټ قايمه کمېټۍ ته وويل چې د طالبانو لخوا د کابل له نيولو وروسته نړيوال بانک، نړيوال مالیاتي صندوق او امریکا د افغانستان د شتمنۍ ذخیرې کنګل کړي نو ځکه اوس له هغه هېواد سره په  امریکايي ډالرو کې تجارت ممکن نه دی. خو د پاکستان او افغانستان د تجارتي خونې مشر خان جان الکوزي د سېپټېمبر پر ۱۰مه له مشال راډيو سره په خبرو کې وويل چې... Читать дальше...

ملګري ملتونه خبرداری ورکوي چې د افغانستان د ملیاردونو ډالرو کنګل کېدا به د دغه هیواد اقتصاد سخت زیانمن کړي او ملیونونه نور افغانان به له لوږې او نېستۍ سره مخامخ کړي. په افغانستان کې د ملګروملتو د سرمنشي استازې دیبرا لاینز تېره شپه (پنجشنبه) د م. م. د امنیت شورا په غونډه کې وویل، د روغتیا او د خوړو د امنیت په برخو کې افغانان فوري مرستو ته اړتیا لري. وروسته له دې چې طالبانو د اګست په ۱۵ کابل ونیوه له هیواده بهر د افغانستان د دولت نژدې ۱۰ ملیارد ډالره شتمني کنګل شوه. نور په دې راپور کې ووینئ.

د پاکستان نوموتی خبريال رحيم الله يوسفزی نن (د سېپټېمبر پر ۱۰مه) په خپل پلرني ټاټوبي کاټلنګ، مردان کې خاورو ته وسپارل شو. نوموړی په پېښور کې د انګريزې ژبې ورځپاڼې “دي نيوز” مدير وو او له څو لسیزو راهیسې یې د افغانستان په اړه خبریالي کړې وه. نور په دې ويډيويي راپور کې.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د کډوالو اداره (یو اېن اېچ سي ار) وایي، له نړیوالې ټولنې غواړي چې په افغانستان کې د بې‌وزلو ملیونونو بې‌ځایه شویو کسانو لاسنیوی وکړي. دا خبره د دې کمېشنرۍ ویاند نادر فرهاد نن ازادي راډیو ته وکړه. ښاغلی فرهاد زیاتوي: "زموږ تمه دا ده چې نړیوالې ټولنې ته قناعت ورکړو چې اړتیاوې ډېرې زیاتې دي او خلک په چندان ښه وضعیت کې ژوند نه‌کوي. غواړو چې نړیواله ټولنه د ولسي خلکو چې د مختلفو دلایلو له امله بې‌ځایه شوي او په بې‌وزلۍ او نیستي کې ژوند کوي، وضعیت ته ځانګړې پاملرنه... Читать дальше...

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو دفتر وايي، په افغانستان کې د سوله‌ییزو لاریونونو په وړاندې د طالبانو غبرګون په زیاتېدونکي ډول له خشونته ډک دی. د دې دفترپه وینا طالبانو په هغو لاریونونو کې چې ګډونوال‌یې اکثره ښځې دي، له ډزو، ډنډو او متروکو کار اخیستی چې په نتیجه کې یې لږترلږه څلور تنه وژل شوي دي. د روېټرز خبري اژانس د راپور له مخې دغه مظاهرې د طالبانو نوې واکمنۍ ته چې پر حالاتو د کنټرول د لا ټینګښت هڅه کوي، یو ګواښ بلل کېږي. د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د دفتر ویاندې روینا شمداساني په جنوا کې په... Читать дальше...

د استرالیا «اېس‌بي‌اېس» شبکې د طالب چارواکو له قوله لیکلي چې دغه ډله به د ښځو په ورزش کولو بندیز ولګوي. د طالبانو د فرهنګي کمېسیون مرستیال احمدالله وثیق په دغې مرکه کې ویلي چې ورزش د ښځو لپاره کومه اړینه مسئله نه‌ده. ښاغلي وثیق دغې مرکه کې ویلي چې مېرمنو ته به اجازه ورنه‌کړل شي چې کرکټ یا نورې هغه لوبې وکړي چې عامه ځایونو کې څرګندې شي. دغه څرګندونې د افغان ښځینه ورزشکارانو له تندو غبرګونونو سره مخ شوې. حفیظه بهمني چې د موی‌تای ورزش په برخه کې اووه کلنه تجربه لري، وايي هغې په دې موده کې ډېرې لاسته راوړنې درلودې. Читать дальше...

د ملګرو ملتونو عمومي منشي انتونیو ګوتېرېش له نړیوالې ټولنې غوښتنه کړې چې په افغانستان کې د طالبانو په مشرۍ حکومت سره تماسونو ته دوام ورکړي او دغه جګړه ځپلی هېواد له اقتصادي سقوط څخه وژغوري. ګوتېرېش دا څرګندونې له فرانس پرېس خبري اژانس سره په يوه مرکه کې کړې چې نن (د سېټېمبر پر ۱۰مه) خپره شوې ده. نوموړي پر دې مهال وويل: "که موږ غواړو چې افغانستان د ترهګرۍ په ځاله بدل نه ‌شي، ښځې او نجونې هغه حقوق، چې په تېرو کلونو کې یې ترلاسه کړي، له لاسه ورنه‌کړي، او که غواړو چې مختلفې قومي ډلې احساس وکړي چې... Читать дальше...

د سېپټېمبر پر نهمه د کابل له حامد کرزي نړيوال هوايي ډګره د قطر په يوه چارټرډ شوې الوتکه کې شاوخوا ۲۰۰ مساپر دوحې ته رسېدلي دي. له افغانستانه د اګست پر ۳۰مه د امريکايي پوځيانو تر وتلو وروسته دا له کابله د مساپرو د لېږد لومړی پرواز و. سپينې ماڼۍ دغه پرواز د طالبانو له لورې لومړی مثبت ګام بللی دی. په دې اړه نور حال د رويټرز خبري اژانس په ويويډيويي راپور کې وګورئ چې ګل اياز پښتو کړې ده.

د ملګرو ملتونو عمومي منشي انتونیو ګوترش له نړیوالې ټولنې وغوښتل چې په افغانستان کې د طالبانو په مشرۍ له حکومت سره تماسونو ته دوام ورکړي او دغه جګړه ځپلی هېواد له اقتصادي سقوط څخه وژغوري.  ګوترش دغه څرګندونې له فرانس پرس خبري اژانس سره په مرکه کې چې نن خپره شوې کړي.   ښاغلی ګوترش زیاتوي: "که موږ غواړو چې افغانستان د ترورېزم په ځاله بدل نه‌شي، ښځې او نجونې هغه حقوق چې په تېرو کلونو کې یې ترلاسه کړي، له لاسه ورنه‌کړي او که غواړو چې مختلفې قومي ډلې احساس وکړي چې استازیتوب‌یې کېږي،  موږ باید له طالبانو... Читать дальше...

د سیند د ګوټکي ښار انتظامي مشر عثمان عبدالله تېر ماښام مشال راډیو ته وویل، ګرفتاره کسانو د سفر قانوني اسناد نه لرل او ځینو یې یوازې تذکرې لرلې.

د افغانستان لپاره د قطر ځانګړی استازی وايي، سر له ننه (سېپټېمبر ۱۰مې) به د کابل نړیوال هوايي ډګر په تدریجي ډول پرانیستل شي. مطلق بن ماجد القحطاني پرون (سېپټېمبر نهمه) وویل، د کابل نړیوال هوايي ډګر ۹۰ سلنه فعاله شوی، خو په پام کې ده چې په تدریجي ډول پرانیستل شي. القحطاني له هغه وروسته خبرې کړې چې له افغانستانه د نړیوالو پوځیانو تر وتلو وروسته، پرون د طالبانو په همکارۍ د کابل له هوايي ډګره په یوه چارټرډ شوې اولوتکه کې تر ۱۰۰ زیات کسان بهر ولاړل. دا له افغانستانه د امریکا په مشرۍ د خلکو د ایستلو... Читать дальше...

ډېبرا لاینز د سېپټېمبر پر نهمه د ملګرو ملتونو امنیت شورا غونډې ته په وینا کې وویل چې طالبانو ته باید پر داسې مهال یو چانس ورکړل شي چې هغه بنسټپاله ډله له جګړو څخه د حکومت کولو پر لوري د ګامونو اخیستو هڅې کوي.

د پاکستان د بهرنیو چارو وزیرشامحمود قریشي وایي، دا د نړیوالې ټولنې ګډ مسولیت دی چې له افغانستان سره مرسته وکړي څو دا هیواد له بشري ناورین سره مخامخ نه شي. قریشي دغه څرګندونې اسلام اباد ته د هسپانیا د بهرنیو چارو د  وزیر خوزې مانویل البیرس ترسفرمخکې وکړې. البیرس له پاکستاني چارواکو سره د افغانستان په اړه د خبرو لپاره نن اسلام اباد ته رسیدلی. قریشي وویل، په افغانستان کې بشري ناورین به  په سیمه او نړۍ کې د هیچ چا په ګټه نه وي.  پاکستان وايي هڅه کوي چې نړیواله ټولنه د افغانستان کنګل شوې شتمني ازاده... Читать дальше...

د امریکا متحده ایالاتو ولسمشر جو بایډن له خپل چینایي سیال شي جین پېنګ سره خبرې وکړې. دواړه مشران له اوو میاشتو وروسته داسې مهال په خپلو کې خبرې کوي چې د نړۍ د دغو دوو سترو اقتصاد لرونکو هېواودنو ترمنځ اختلافات په خپل حال پاتې دي. سپینې ماڼۍ پرون پنجشنبه په یوه بیان کې وویل چې دواړو مشرانو پراخ  ستراتېژیک بحثونه وکړل چې په‌کې هغه موضوعات شامل وو چې د دواړو ګټې په‌کې نغښتې دي او هم پر هغو موضوعاتو چې زموږ ترمنځ ګټې، ارزښتونه او لیدلوري متفاوت دي. دا د روان کال د جنوري میاشتې راهیسې، له کله چې... Читать дальше...

د امریکا متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزارت د طالبانو له لوري پر نوي رامنځته شوي سرپرست حکومت نیوکې کړي او په وینا یې دا کابینه د افغانستان استازیتوب نه‌کوي او نه هم ټول‌شموله ده. د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزارت ویاند ند پرایس په یو خبري کنفرانس کې ویلي، دا په حقیقت کې هغه څه نه منعکس کوي چې نړیوالې ټولنې یې تمه لرله. نوموړي همدارنګه د دې ډلې له‌خوا د جوړې شوې کابینې د ځینو غړو په اړه اندېښنه څرګنده کړه. ښاغلی پرایس زیاتوي: "د سرپرست حکومت په اړه زموږ غبرګون  تاسو اورېدلی چې موږ د شمولیت... Читать дальше...

په افغانستان کې زده کوونکي پوهنتونونو ته ستنېږي خو وايي چې پر هېواد د طالبانو تر کنټرول وروسته هلته په تعلیمي نظام کې بدلونونه شوي دي چې دوی ورباندې خوشاله نه دي. زده کوونکي وايي چې په ټولګیو کې پردې لګېدلې دي چې نجونه له هلکانو بېلې کړي. دوی وایي، له طالبانو څخه تمه لري چې د ۱۹۹۰ز کلونو د واکمنۍ په څېر سختي و نه کړي او نجونه له تعلیمي بهیر او مسلکي ډګره و نه باسي. طالبانو د اګست پر ۱۵مه کابل ونیوه او د سېپټېمبر پر اوومه یې خپله سرپرسته کابینه او حکومت اعلان کړ. تفصیل د رویټرز اژانس په ویډیويي رپورټ کې.

بلاول بوټو زرداري د سېپټېمبر پر اتمه په ملتان کې خبریالانو ته وویل چې د افغانستان حالات په پاکستان ژور اثر لري او پکار ده چې حکومت د دغه هېواد په هکله پالیسي جوړولو لپاره پارلېمان په اعتماد کې واخلي.

د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو لوی کمېشنر فیلیپو ګراندي په ترکیه کې دی چې په دغه هېواد کې د افغان او سوري کډوالو پر وضعیت خبرې وکړي. ترکیه په نړۍ کې د کډوالو تر ټولو ستر کوربه دی. په دغه هېواد کې ۳ نیم ملیونه سوریه‌وال او ۳ لکه افغانان دېره دي. ګراندي چې د چهارشنبې په ورځ ترکیې ته رسېدلی، تر سبا شنبې پورې به په دغه هېواد کې وي.  ده د ترکیې له کورنیو چارو وزیر سره د خپلې کتنې په اړه پر خپله ټویټرپاڼه کښلي چې نورو نړیوالو مرستو ته اړتیا ده.  په افغانستان کې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته ترک... Читать дальше...

په یوه تازه څېړنه کې ساینسپوهانو ویلي چې د ځمکې د تودوخې د زیاتېدو د مخنیوي لپاره باید د تېلو ۶۰ سلنه او د سکرو ۹۰ سلنه زېرمې تر ځمکې لاندې پاتې شي. د دوی په وینا په دې صورت کې به د ځمکې تودوخه د سانتي ګراد یو نیمه درجه نه لوړېږي.  دوی ټینګار کوي چې دا هغه څه دي چې څېړنې یې ورته وايي.  ساینسپوهان وايي چې د کرونا وبا په موده کې مضر ګازونه په کافي اندازه کم شول، خو اوس یو وار بیا په زیاتېدو دي.  اقلیمي بدلون د ځمکې د تودوخې د درجې د زیاتېدو اصلي عامل بلل کېږي.

د هند هوايي شرکت وايي چې د افغانستان د هوايي حریم د بندېدو له کبله اروپا او امریکا ته د دوی الوتکې لږترلږه ۴۰ دقیقې په ځنډ رسېږي او له دې کبله‌یې د سفر لګښت زیات شوی دی. وروسته له دې چې د اګسټ په ۱۵مه طالبانو کابل ونیوه د افغانستان فضا د نړیوالو الوتکو پر تګ راتګ منع شوه.  افغانستان له هغو الوتکو چې په فضا کې یې تېرېږي د کال څو سوه ملیون ډالره عاید لري. د هند د هوايي شرکت چارواکو پرون/ پنجشنبه وویل، په افغانستان کې د ځانګړي امنیتي وضعیت له کبله، د هند حکومت خپلو پېلوټانو ته سپارښتنه کړې چې خپلې الوتکې د افغانستان په فضا تېرې نه‌کړي. Читать дальше...

د افغانستان لپاره د قطر ځانګړی استازی وايي، سر له نن (جمعې) څخه به د کابل نړیوال هوايي ډګر په تدریج پرانیستل شي.  مطلق بن ماجد القحطاني پرون (پنجشنبه) وویل، د کابل نړیوال هوايي ډګر په سلو کې ۹۰ فعاله شوی، خو په پام کې ده چې په تدریج پرانیستل شي.  د القحطاني په وینا پرون له دې هوايي ډګره یوه الوتکه والوته.  دا هوايي ډګر له افغانستان څخه د بهرنیو اتباعو او دغه‌راز هغو افغانانو د ایستلو لپاره مهم دی چې په خپل هېواد کې خپل ژوند له خطر سره مخامخ ګڼي.

وروسته له دې چې راشد خان د اعتراض په توګه د ۲۰ اوره لوبډلې له کپټانۍ استعفا ورکړه، د افغانستان کرکټ بورډ وايي، محمد نبي به‌یې پر ځای کپټاني وکړي. کرکټ بورډ تېره شبه ناوخته پر خپله فېس‌بوک پاڼه اعلان وکړ چې د راشد خان استعفا منظوروي او پر ځای یې محمد نبي عیسی‌خېل د لوبډلمشر او نجیب‌الله ځدراڼ‌یې د مرستیال په توګه ټاکلي دي.  راشد خان پرون په دې اعتراض کې چې د ۲۰ اوره نړیوال جام لپاره د لوبډلې په غوره کولو کې له ده سره مشوره نه‌ده شوې، له کپټانۍ استعفا ورکړه. کرکټ بورډ یو شمېر زاړه لوبغاړي چې... Читать дальше...

د جرمني د بهرنیو چارو وزیر هایکو ماس وايي چې په افغانستان کې به خپل سفارت پرانیزي.  د اګسټ په ۱۵مه د طالبانو له لوري د کابل له نیولو وروسته د امریکا په شمول ګڼو هېوادونو خپل سفارتونه له افغانستانه وایستل.  خو د جرمني د بهرنیو چارو وزیر هایکو ماس پرون د لیبیا په پلازمېنه طرابلس کې خبریالانو ته وویل: "البته، موږ غواړو چې په کابل کې خپل سفارت پرانیزو. موږ ته په‌کار ده چې هلته ډیپلوماتیک استازیتوب ولرو په ځانګړي ډول په دې خاطر چې اوس د ټولو جرمنیانو، سیمه‌ییز پرسونل او په خاص ډول له خطر سره د مخامخ... Читать дальше...