Ο πρώην διευθυντής του FBI «αδειάζει» τον Τραμπ μιλώντας στον Guardian
Από τα διαρκή ψεύδη και τις ρητορικές παγίδες, μέχρι τις φήμες για την ενοχοποιητική ερωτική κασέτα που φέρονται να έχουν στα χέρια τους οι Ρώσοι, ο Τζέιμς Κόμεϊ μιλά ανοιχτά για κάθε πτυχή της συνεργασίας του με τον 45ο αμερικανό πρόεδρο
Ως πρώην πράκτορας και νυν συγγραφέας, ο Τζέιμς Κόμεϊ έχει μάθει να δίνει σημασία στη λεπτομέρεια. Στο χρώμα των κουρτινών του Λευκού Οίκου. Στο μήκος της γραβάτας του Ντόναλντ Τραμπ. Στα χαρακτηριστικά του απερχόμενου αμερικανού προέδρου που δεν αποτυπώνονται στην κάμερα.
«Ο Ντόναλντ Τραμπ εκπέμπει κάτι το απειλητικό από κοντά, μια κακία που δεν είναι ορατή στις περισσότερες δημόσιες εμφανίσεις του», εξηγεί ο Κόμεϊ, πρώην διευθυντής του FBI, μιλώντας στον Guardian από το σπίτι του στο Μακλίν της Βιρτζίνια, ένα προάστιο της πόλης της Ουάσινγκτον.
Αυτή η απειλή έγινε σαφέστατη και τύλιξε τις ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου, όταν ένας όχλος υποστηρικτών του Τραμπ εισέβαλε στο Καπιτώλιο. Πέντε άτομα, ανάμεσά τους και ένας αστυνομικός, σκοτώθηκαν στο χάος που ακολούθησε. Ο Κόμεϊ, που κατηγορείται από πολλούς αμερικανούς φιλελεύθερους ότι η ανορθόδοξη ανάμειξή του στις εκλογές του 2016 έφερε τον Τραμπ στην εξουσία, παρακολούθησε τα γεγονότα με τρόμο.
«Μου προκάλεσαν απέχθεια οι εικόνες της επίθεσης στην κυριολεκτική και συμβολική καρδιά της δημοκρατίας μας, και ως άτομο των δυνάμεων ασφαλείας, θύμωσα», θυμάται μιλώντας στον Guardian.
«Με αφήνει έκπληκτο και με θυμώνει που δεν υπήρξαν δυνάμεις στο λόφο του Καπιτωλίου. Είναι λόφος! Αν θέλεις να τον υπερασπιστείς, μπορείς να τον υπερασπιστείς, όμως για κάποιο λόγο τον άφησαν ευάλωτο. Πιστεύω ότι πρόκειται για αποτυχία της τάξης της 11ης Σεπτεμβρίου και ότι θα χρειαστεί ανάλογη επιτροπή για να κατανοήσουμε τι συνέβη και να μην το επαναλάβουμε».
Αν εξακολουθούσε να εργάζεται για το FBI, αυτή τη στιγμή θα βρισκόταν στην καρδιά του κυνηγιού εγχώριων απειλών. Του λείπει η δουλειά του. Σε ηλικία 60 ετών, πατέρας πέντε παιδιών και παππούς ενός, πέρασε το διάστημα της πανδημίας κάνοντας γιόγκα, περνώντας εκπαίδευση ως ανάδοχος γονιός και κάνοντας προετοιμασίες για τη θέση του ως καθηγητή στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης.
Ο Κόμεϊ έγραψε επίσης και άλλο ένα βιβλίο με τα απομνημονεύματά του, με τίτλο Saving Justice: Truth, Transparency and Trust. Εκεί καταγράφει ανέκδοτες ιστορίες από την καριέρα του στις δυνάμεις ασφαλείας, από τις επαφές του με τη Μαφία της Νέας Υόρκης, αλλά και ρητά του Γουίλιαμ Σαίξπηρ και του… Τραμπ. Σύμφωνα με τον Κόμεϊ, ο απερχόμενος πρόεδρος του είπε: «Ο Πούτιν μου είπε: «Έχουμε μερικές από τις ομορφότερες πόρνες στον κόσμο».
Αναγνωρίζει τα προβλήματα της ιστορίας του FBI, μιας υπηρεσίας που λατρεύει, όμως παράλληλα προσπαθεί να υποστηρίξει ότι οι σκοποί του είναι ευγενείς.
Όμως δεν μπορεί να αποφύγει το ζήτημα των εκλογών του 2016 και της αποκάλυψης ότι η Χίλαρι Κλίντον χρησιμοποιούσε ιδιωτικό σέρβερ για τα e-mail της, ο οποίος βρισκόταν στο σπίτι της στη Νέα Υόρκη, στο διάστημα που υπηρετούσε ως υπουργός εξωτερικών. «Δεν ήθελα να το βάλω στο βιβλίο μου, τελικά όμως αναγκάστηκα γιατί με έπεισαν οι εκδότες μου», εξηγεί στον Guardian. «Πώς να μιλήσεις για διαφάνεια και όλα αυτά, αν δεν αγγίξεις καν αυτό το θέμα».
Για χάρη της διαφάνειας, λοιπόν, ο Κόμεϊ έσπασε το πρωτόκολλο στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, δηλώνοντας δημόσια ότι, παρά το γεγονός ότι δεν επρόκειτο να αντιμετωπίσει δίωξη, η Κλίντον ήταν «εξαιρετικά απρόσεκτη» στη διαχείριση απόρρητων πληροφοριών.
Αμέσως μετά, μόλις 11 ημέρες πριν τις εκλογές, ενημέρωσε το Κογκρέσο ότι το FBI εξέταζε μεγαλύτερο μέρος της αλληλογραφίας της Κλίντον.
Ο Κόμεϊ είναι σίγουρος ότι η είδηση ούτως ή άλλως θα είχε διαρρεύσει. Η Κλίντον του χρεώνει την αναπάντεχη ήττα της. Εκείνος επιμένει ότι οι αποφάσεις ενός διευθυντή του FBI δεν μπορούν να κατευθύνονται από τις προτιμήσεις του για την αμερικανική προεδρία. «Είμαι σίγουρος ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι αυτό είναι ξεροκέφαλο και φαρισαϊκό και όλα αυτά, όμως εγώ διαφωνώ. Μεταξύ του κακού και του χειρότερου, επιλέξαμε το κακό, όπως ήμασταν υποχρεωμένοι να κάνουμε». (Η «χειρότερη» επιλογή θα ήταν να σιωπήσει, πράγμα που θα παρέπεμπε σε συγκάλυψη).
Όμως τώρα που έχουν τελειώσει όλα, κινήθηκε όντως με ειλικρίνεια και πλήρη διαφάνεια; Μήπως οι διαρκείς διαμαρτυρίες του Τραμπ για προνομιακή μεταχείριση των Δημοκρατικών από το FBI και «βαθύ κράτος» έκαναν τον Κόμεϊ να «υπεραναπληρώσει» δρώντας με τρόπο που δεν θα επέλεγε αν ο αντίπαλος της Κλίντον ήταν ένας πιο μετριοπαθής υποψήφιος, όπως ο Τζεμπ Μπους;
«Ίσως. Όμως δεν είμαι σίγουρος τι καταλαβαίνετε από αυτό», εξηγεί. «Είναι απολύτως θεμιτό να σκεφτεί κανείς πώς θα αντιμετωπίσουν μια απόφαση οι αμερικανοί πολίτες».
Πέρσι, μέρη των συμβάντων μεταφέρθηκαν στην τηλεοπτική σειρά The Comey Rule. Σε μια σκηνή, ο Κόμεϊ προσπαθεί να εξηγήσει στη σύζυγό του ότι οι αποφάσεις του ενδέχεται να κόστισαν τις εκλογές στην πρώτη γυναίκα που θα μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ για να χαρίσουν τη νίκη σε έναν άνδρα που περηφανευόταν ότι έπιανε τα γεννητικά όργανα των γυναικών χωρίς να τις ρωτήσει.
«Ήξερε ότι υπέφερα με όλη την κατάσταση και δεν μπορούσα να της μιλήσω πολύ για αυτό», θυμάται. «Κυρίως τις έλεγα όσα θα δημοσιεύονταν άμεσα, ώστε να είναι προετοιμασμένη όταν τα δει στις ειδήσεις».
«Η πιο έντονη αντίδρασή της ήταν τον Οκτώβριο: «Γιατί έπρεπε να το κάνεις εσύ; Θα σε διαλύσουν για αυτό». Και μετά: «Είμαστε πολύ κοντά, υπερβολικά κοντά στις εκλογές». Ανησυχούσε τόσο για μένα, όσο και για το αν οι κινήσεις μου θα βοηθούσαν τον Τραμπ. Πραγματικά ήθελε να δει μια γυναίκα να εκλέγεται πρόεδρος».
Η διάθεση στο σπίτι του Κόμεϊ ήταν «μελαγχολική» το πρωινό μετά την εκλογή του Τραμπ, όμως όπως εξηγεί ο ίδιος, τόσο η σύζυγός του όσο και η κόρη του έδειξαν κατανόηση, από τη στιγμή που τους εξήγησε τη λογική πίσω από τις κινήσεις του. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο και για τους προοδευτικούς χρήστες του Twitter.
Πέρσι, ο Κόμεϊ ανάρτησε μια φωτογραφία στην οποία φορούσε ένα μπλουζάκι που έγραφε: «Εκλέξτε περισσότερες γυναίκες». Τότε, ο πρώην εκπρόσωπος τύπου της Κλίντον, Νικ Μέριλ, του έγραψε: «Πολλοί είμαστε εμείς που προσπαθήσαμε. Το γ***ησες. Όμως το μπλουζάκι σίγουρα διορθώνει την κατάσταση». Ο ακτιβιστής, παραγωγός και σκηνοθέτης Τομ Ντ’Ανγκόρα συμπλήρωσε: «Κάθε φρικιαστική πράξη του Τραμπ ξεκινά από σένα Κόμεϊ! Τα ΔΙΚΑ ΣΟΥ χέρια έχουν βαφτεί με αίμα».
Όμως πλέον αντέχει τις προσβολές. «Έχω μάθει να τα απωθώ όλα αυτά. Δεν μπορώ να τα αφήσω να με επηρεάσουν, γιατί μετά θα βυθιστώ στην κοπριά. Οπότε δεν διαβάζω καν τα σχόλια στο Twitter, αλλά το ανοίγω συχνά για την περίπτωση που υπάρχει κάτι έξυπνο εκεί μέσα, που θα μου δείξει κάτι που μου διέφευγε. Τι να κάνω; Δεν αλλάζει τη ζωή μου. Δεν είμαι δημόσιο πρόσωπο και δεν πρόκειται να ασχοληθώ με την πολιτική. Ποτέ δεν έχω βρεθεί σε πάρτι της Ουάσινγκτον. Δεν με επηρεάζει».
Ο Κόμεϊ δεν έχει γνωρίσει ποτέ την Κλίντον. Τι θα της έλεγε, αν τη συναντούσε από κοντά; «Νομίζω ότι θα της έλεγα ότι λυπάμαι για τον πόνο της. θυμάμαι να διαβάζω ότι δήλωσε πως τη μαχαίρωσα. Έχω βαρεθεί να συζητάω αυτό το θέμα, όμως αν ήθελε θα προσπαθούσα να της δώσω να καταλάβει γιατί πήραμε αυτές τις αποφάσεις».
Στην πραγματικότητα, ο Κόμεϊ ήταν επικεφαλής δύο διακριτών ερευνών. Η άλλη αφορούσε τις μυστηριώδεις επαφές της εκστρατείας του Τραμπ με τη Ρωσία. Περιλάμβανε έναν φάκελο που συνέταξε ο Κρίστοφερ Στιλ, πρώην πράκτορας της ΜΙ6, που περιλάμβανε την πολυσυζητημένη –αλλά ανεπιβεβαίωτη- κατηγορία ότι η ρωσική κυβέρνηση είχε στα χέρια της βίντεο, στο οποίο απεικονίζεται ο Τραμπ να παρακολουθεί δύο σεξεργάτριες να ουρούν η μία επάνω στην άλλη σε δωμάτιο ξενοδοχείου της Μόσχας, το 2013.
«Μας ήρθε στα τέλη Σεπτεμβρίου. Είχαμε πληροφορίες από το καλοκαίρι, οι οποίες ταίριαζαν με αυτή την καταγγελία», αναφέρει γύρω από το ζήτημα μιλώντας στον Guardian.
«Δεν ήξερα τι έπρεπε να συμπεράνω, όμως επειδή προερχόταν από πηγή που είχε φάκελο στο FBI, η ομάδα μας το εξέτασε για να δει αν μπορούσε να το επιβεβαιώσει. Εξακολουθώ να μην είμαι σίγουρος. Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι η έκθεση της ερευνητικής επιτροπής της Γερουσίας, σε συνδυασμό με τα όσα γράφει στο βιβλίο του ο Μάικλ Κόεν, ο πρώην συνήγορος του Τραμπ, αυξάνουν τις πιθανότητες «η κασέτα με τα τσίσα» να είναι αληθινή, σε σύγκριση με τα όσα γνωρίζαμε όταν απολύθηκα».
Τελικά, ο Κόμεϊ ενημέρωσε τον Τραμπ για τις καταγγελίες, πράγμα που του προκάλεσε «απίστευτο στρες». Στη συνέχεια υπέστη αρκετούς βασανιστικούς μήνες στη θέση του διευθυντή του FBI, κατά τους οποίους παρακολούθησε από κοντά τη διαβρωτική αδιαφορία του 45ου προέδρου για τους θεσμούς, τις υπηρεσίες πληροφοριών και το γράμμα του νόμου. Ένα βράδυ, ο Κόμεϊ κλήθηκε να αποδείξει την αφοσίωσή του στον Τραμπ, σε ένα κοινό τους δείπνο.
«Κάθομαι στο τραπέζι και σκέφτομαι ότι πρέπει να προστατεύσω το FBI, πρέπει να προστατεύσω τον εαυτό μου, πρέπει να αποφύγω τον πόλεμο με τον πρόεδρο των ΗΠΑ και πρέπει να θυμάμαι κάθε λέξη που θα μου πει, επειδή μπορεί να διαπράξει έγκλημα παρουσία μου. Το να προσπαθείς να κάνεις και τα τέσσερα αυτά πράγματα ενώ τρως και ενώ εκείνος δεν σταματά στιγμή να μιλά, είναι από τις πιο αγχώδεις περιστάσεις που μπορείς να ζήσεις».
«Το μυαλό σου είναι γεμάτο με τόσο πολλές σκέψεις που εξαντλείσαι. Τα 90 λεπτά πέρασαν σε μια στιγμή και στη συνέχεια προσπαθούσα να θυμηθώ τι μου είπε ώστε να το σημειώσω αμέσως».
Τέτοιου είδους συναντήσεις έκαναν τον Κόμεϊ, που απολύθηκε τον Μάιο του 2017, να απορεί πώς γίνεται ο Τραμπ να βρήκε τόσο πολλούς συνεργάτες, συνενόχους και παρακινητές που ήταν πρόθυμοι να δεχτούν την εναλλακτική του πραγματικότητα, να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα και να ισχυριστούν ότι, αν αυτό θέλει ο πρόεδρος, τότε δύο συν δύο κάνει πέντε.
«Σπανίως μιλούσε χωρίς να λέει διαρκώς ψέματα, όμως έχει την ικανότητα να παρασύρει τους συνομιλητές τους άθελά τους στη συμφωνία. Έχει έναν τρόπο να λέει ψέματα και να σου λέει: «Όλοι συμφωνούν σε αυτό και φυσικά συμφωνούμε και εμείς» και μετά σου πετά ένα κύμα από ψεύδη».
«Όμως είναι πιο περίπλοκο από αυτό, επειδή το πρόσωπο που μιλά κατά κάποιο τρόπο είναι αντικείμενο λατρείας στην αμερικανική πολιτική θρησκεία: Κάθεται στο Οβάλ Γραφείο και είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, οπότε θες να τον πιστέψεις και να τον σεβαστείς».
«Πιστεύω ότι κάτι σε αυτόν τον συνδυασμό του δίνει τη μοναδική ικανότητα να λυγίζει τη θέληση των ανθρώπων –και το έχει κάνει σε πολλούς. Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να του αντισταθείς. Εγώ λύγισα σε λεπτομέρειες και έπεισα τον εαυτό μου ότι ήταν στρατηγική επιλογή. Δεν απάντησα όταν με ρώτησε αν του είμαι αφοσιωμένος και μετά του είπα: «Θα είμαι ειλικρινής απέναντί σας» και εκείνος μου είπε «ειλικρινής αφοσίωση». Συμφώνησα με αυτό για να λήξει αυτή η συζήτηση».
Ο Τραμπ συνήθως προσελκύει άτομα που δεν διαθέτουν ένα συμπαγές ηθικό πλαίσιο, υποστηρίζει ο Κόμεϊ:
«Λένε ιστορίες όπως: «Πρέπει να κάνω το τάδε πράγμα για να προστατεύσω τη χώρα. Επειδή είμαι τόσο σημαντικός για τη χώρα, θα πρέπει να κάνω αυτούς τους συμβιβασμούς». Και μετά τους έχει φάει την ψυχή, είναι πολύ αργά, μετά είσαι γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ που προελαύνει προς την πλατεία Λαφαγιέτ πνιγμένος από τον σπρέι πιπεριού, αφού πρώτα η αστυνομία έχει διαλύσει μια διαδήλωση προκειμένου εκείνος να βγάλει μια φωτογραφία με μια Βίβλο. Εκεί καταλήγεις».
Αναφορικά με τα γεγονότα στο Καπιτώλιο, ο Κόμεϊ χρησιμοποιεί μια δυνατή μεταφορά: Ήταν η αμερικανική εκδοχή της πυρηνικής έκρηξης στο Τσέρνομπιλ. Οι ΗΠΑ πάντα διέθεταν ένα «ραδιενεργό μείγμα» βίας, εξηγεί, όμως τις τελευταίες δεκαετίες κατάφερναν να το περιορίσουν εντός εγκαταστάσεων ασφαλείας (τον νόμο) και να το δαμάσουν μέσα από ράβδους ελέγχου (τις κοινωνικές προσδοκίες, οι οποίες για παράδειγμα κατέστησαν ταμπού τη χρήση ρατσιστικών προσβολών στο δημόσιο λόγο).
«Αυτό που έκανε ο Ντόναλντ Τραμπ στη διάρκεια των πέντε τελευταίων ετών, ήταν να επιτεθεί στο κτίριο πρώτα απ’ έξω, για να αποδυναμώσει τα θεμέλιά του», υποστηρίζει ο Κόμεϊ στον Guardian. «Αφαίρεσε τις ράβδους ελέγχου και δημιούργησε μια συνταγή για πυρηνική καταστροφή, απελευθέρωσε τη ραδιενέργεια. Αυτό είδατε στον λόφο του Καπιτωλίου, το δικό μας Τσέρνομπιλ, στο οποίο η άσχημη, ραδιενεργή βία και ο ρατσισμός της Αμερικής εξερράγη σε δημόσια θέα».
Ο Κόμεϊ ήταν Ρεπουμπλικάνος για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, όμως τώρα αυτοχαρακτηρίζεται ως ανεξάρτητος. Αναγνωρίζει ότι η παρακμή του κόμματός του ξεκίνησε πολύ καιρό πριν τον Τραμπ. Όμως εκείνος ήταν ο πρώτος πρόεδρος που έχει παραπεμφθεί δύο φορές, αυτή τη φορά για εξέγερση εναντίον της αμερικανικής κυβέρνησης.
«Το ρεπουμπλικανικό κόμμα οφείλει να καταστραφεί ή να αλλάξει», εξηγεί ο Κόμεϊ. «Κάτι αλλάζει και ελπίζω ότι είναι μια τομή ανάμεσα στους τραμπικούς και σε εκείνους που θέλουν να προσπαθήσουν να οικοδομήσουν ένα υπεύθυνο συντηρητικό κόμμα, επειδή όλοι ξέρουν ότι χρειαζόμαστε ένα τέτοιο κόμμα. Ποιος θα ήθελε να είναι μέλος ενός οργανισμού που ο πυρήνας του έχει χτιστεί πάνω στο ψέμα και τον ρατσισμό και την άγνοια; Δεν είναι υγιές».
Η κάθαρση θα μπορούσε να επιταχυνθεί αν ο Τραμπ διωκόταν ποινικά μετά το τέλος της προεδρίας του. Ο Κόμεϊ πιστεύει ότι μια υπόθεση σε πολιτειακό επίπεδο θα ήταν ένας λιγότερο διχαστικός τρόπος να αποδοθεί δικαιοσύνη σε σχέση με μια δίκη σε ομοσπονδιακό δικαστήριο που θα καταλάμβανε όλα τα πρωτοσέλιδα.
«Στο τέλος της ημέρας, καταλήγω πάλι να σκέφτομαι ποιο είναι το συμφέρον της χώρας, και αυτό δεν πρόκειται να εξυπηρετηθεί με το να δώσουμε στον Τραμπ ένα καθημερινό σίριαλ στην πρωτεύουσα της χώρας επί τρία χρόνια, στο πλαίσιο μιας υπόθεσης ΗΠΑ εναντίον Τραμπ. Αυτό θα του έδινε το οξυγόνο και την προσοχή που λαχταρά τόσο πολύ και θα δυσκόλευε τις προσπάθειες ενός νέου προέδρου να επουλώσει τη χώρα ψυχικά και σωματικά και να απεγκλωβίσει ορισμένους ανθρώπους από την ομίχλη του ψεύδους».
«Πιστεύω απλώς ότι η χώρα θα κερδίσει περισσότερα από την παραπομπή του, την καταδίκη του στη Γερουσία και στη συνέχεια την παράδοσή του στους τοπικούς εισαγγελείς της Νέας Υόρκης, για να αναλάβουν εκείνοι τη δίωξή του για τις απάτες που διέπραξε πριν την προεδρία. Αυτό το μείγμα εξυπηρετεί το σημαντικό δημόσιο συμφέρον της αποκατάστασης του νόμου, όμως δεν το κάνει με τρόπο που θα εμποδίζει τις προσπάθειες του νέου προέδρου να οδηγήσει τη χώρα στο επόμενο βήμα».
Το απόγευμα της Τετάρτης, η Νέμεσις του Κόμεϊ θα εγκαταλείπει τον Λευκό Οίκο, ντροπιασμένος και ηττημένος. Η αμερικανική δημοκρατία έφτασε κοντά στον θάνατο, όμως επιβίωσε. Ο Κόμεϊ υποστηρίζει: «Η Αμερική είναι μια υπέροχη, περίπλοκη, τρελή χώρα, όμως διαρκώς βελτιώνεται. Συνήθως γίνεται χειρότερη πριν γίνει καλύτερη, όμως το καλύτερο κερδίζει, οπότε προοδεύουμε. Είμαι αισιόδοξος ότι αυτό θα είναι το σημείο καμπής που έχουμε τόσο μεγάλη ανάγκη. Εύχομαι τα πράγματα να μην ήταν έτσι, όμως αυτό πιστεύω ότι πρόκειται να ξυπνήσει τους Αμερικάνους, ώστε να ασχοληθούν με τα πράγματα που έχουν σημασία».