Dövlət şirkətləri dövlətə niyə xeyir vermir? (Video)

Hesablama Palatasının 2020-ci il dövlət büdcəsinin icrası ilə bağlı rəyində deyir ki, altı iri dövlət şirkəti dövlət büdcəsindən aldığı vəsaitdən qat-qat az vəsaiti geri ödəyir. 

Bunlar Azersu, AZAL, Dövlət Dəmir Yolları, Azərenerji, Azəriqaz və Xəzər Dəniz Gəmiçiliyidir. 

Məsələn, Azərsu keçən il büdcədən təqribən 401 milyon manat alsa da, büdcəyə bundan təqribən 40 dəfə az, təqribən 10 milyon manat vergi daxilolması qaytarıb. 

Və ya Dövlət Dəmiryolları büdcəyə aldığından təqribən 70 dəfə az ödəmə edib. 

Birinci problem şəffaflıqdır

İqtisadi təhlilçi Toğrul Vəliyev deyir ki, bu, bəzi şirkətlər üçün qəbulolunandır, çünki onların böyük investisiya xərcləri var:

“Məsələn, dövlət dəmiryolları bu tikintiləri özü maliyyələşdirə bilməzdi”. 

Bununla belə, Toğrul Vəliyev əlavə edir ki, bu siyahıdakı bəzi şirkətlər əslində daha çox ödəniş edə bilərdilər və onlara yüksək məbləğdə vəsait ayrılsa da, göstəridikləri xidmətin keyfiyyəti sual altındadır:

“Birinci problem şəffaflıq problemidir. Vəsaitin böyük istiqaməti bəlli olmayan xərclərə yönəlir”.   

Keçən ilin avqustunda prezidentin sərəncamı ilə İnvestisiya Holdinqi yaradılıb və bu iri dövlət şirkətlərinin bir çoxu həmin holdinqin idarə etməsinə verilib.

Toğrul Vəliyev deyir ki, hökumət bu şirkətləri sağlamlaşdıracağını desə də, hələ ki, ciddi real dəyişiklik müşahidə olunmur.  

Deputat: Pandemiyanı da nəzərə alın

Milli Məclisin İqtisadiyyat Komitəsinin üzvü Rüfət Quliyev deyir ki, büdcədən ona görə bu qurumlara çox vəsait ayrılıb ki, hökumət bəzi xidmətlərdə əhaliyə güzəşt edib, ucuz satıb, bu fərqi də büdcə hesabına qapayıb.

Deputat deyir ki, 2020-ci ili tək götürmək doğru olmazdı, çünki keçən il pandemiya səbəbindən bütün dünya, o cümlədən də Azərbaycan üçün çətin olub:

“İndi həmin qurumlara tapşırıq verilib – “sizə kifayət qədər investisiya yenə veriləcək, amma bir şərtlə- siz gərək maya dəyərini düzgün hesablayıb və satış qiymətini də düzgün müəyyənləşdirməlisiz”. Durum deyim ki, bunlar hamısı qeyri-effektiv işləyib, yaxud orda mənimsəmə olub, bu o qədər də düz olmazdı. Problemlər olub, var və indi o problemlər çözülür, yəni islahatlar aparılır və biz bunu tənzimləyirik”. 

 

Korrupsiya qoymur

ABŞ-da mənzillənən iqtisadiyyat professoru Qubad İbadoğlu AzadlıqRadiosuna deyir ki, dövlətin xarici borclarının 3 milyard manatdan, 20 faizindən çoxu 2 şirkətin - Azərbaycan Dəmir Yolları və Azərsu QSC-lərinin payına düşür. O hesab edir ki, son günlər görülən tədbirlər, məsələn müşahidə şuraları səmərəli deyil: 

“Bu şirkətlərdə yaradılan Müşahidə Şuraları da formal xarakter daşıyır. Belə yanaşma ilə onları ağır maliyyə vəziyyətindən çıxartmaq mümkün deyil. Hətta müntəzəm qaldırılan tariflər də hazırkı korrupsiya mühitində effektli deyil, əksinə bu qiymət artımları alıcılıq qabiliyyətini aşağı salır və əhalinin yaşam şərtlərini pisləşdirir”.

Azərbaycanın beynəlxalq şəffaflıq reytinqi də aşağıdır. Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatının son hesabatına görə, Azərbaycan 180 ölkə arasında 129-cu yerdədir.